2005
KAROL MARIAN POSPIESZALSKI
Współzałożyciel Instytutu Zachodniego, związany z nim do śmierci. 20 lat kierował instytutowym Zakładem Badań Dziejów Okupacji Hitlerowskiej. Naukowiec i patriota, całe życie wykazywał się niezłomną postawą. Nieskrywane poglądy polityczne i religijne sprawiały, że decydenci mu nie sprzyjali. Władza, mimo dużego i znaczącego dorobku naukowego, nie spieszyła się z awansami - w 1957 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, profesorem zwyczajnym nie został nigdy.
Urodził się 11 kwietnia 1909 roku w Bremie w rodzinie polsko-niemieckiej, zmarł 19 lutego 2007 roku w Poznaniu. Naukę rozpoczął w Berlinie, potem przyjechał do Poznania, gdzie uczęszczał do Gimnazjum im. Paderewskiego. W 1927 roku rozpoczął studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego. Pracował w sądach w Poznaniu, Grodzisku i Tczewie. W listopadzie 1939 roku wstąpił do tajnej organizacji "Ojczyzna" i ten fakt zaważył na całym jego późniejszym życiu. Organizacja skupiała młodych ludzi o poglądach narodowych i chrześcijańsko-demokratycznych, którzy wkrótce rozpoczęli działalność w Związku Walki Zbrojnej (później Armii Krajowej), w Delegaturze Rządu RP dla Ziem Zachodnich, w Studium Zachodnim (przekształconym później w Instytut Zachodni) i w Szarych Szeregach. Profesor opowiadał się za powrotem Ziem Zachodnich do Polski w kontekście zaboru dawnych Kresów RP przez Sowietów. Jego książka Polska pod niemieckim prawem. Ziemie Zachodnie, wydana przez Instytut Zachodni w 1946 roku, posłużyła delegacji polskiej w czasie procesu norymberskiego.
W Instytucie Zachodnim utworzył Archiwum II Wojny Światowej, wydał m.in. monumentalne Documenta Occupationis Teutonicae. Równolegle pracował w uniwersyteckiej Katedrze Prawa Państwowego.
Był członkiem Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, pracował w Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej, działał w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk. Członek senior Poznańskiego Klubu Inteligencji Katolickiej. Napisał wiele książek i artykułów dokumentujących m.in. zbrodnie wojenne i prowokacje niemieckie tuż przed i w czasie II wojny światowej.
Radni miejscy przyjęli uchwałę o Honorowym Obywatelstwie Miasta Poznania dla prof. Karola Mariana Pospieszalskiego w 60. rocznicę zakończenia II wojny i włączenia Ziem Zachodnich do Polski 10 maja 2005 roku.
**
o. MARIAN ŻELAZEK
Był duchowym bratem bł. Matki Teresy z Kalkuty, dra Schweitzera i tych wszystkich, którzy poświęcili swoją wiedzę, umiejętności, doświadczenie i miłość ludziom naznaczonym piętnem trądu. Był lekarzem ciał i dusz. Mówił skromnie: "Być dobrym to nie trud, to łaska". Świat postrzegał go jako współczesnego Dobrego Samarytanina spotykającego na swojej drodze człowieka chorego i sponiewieranego.
Urodził się w Palędziu koło Poznania 30 stycznia 1918 roku jako siódme dziecko Stanisława i Stanisławy. W 1926 roku rodzina przeprowadziła się do Poznania. Tutaj od 1930 roku Marian Żelazek uczęszczał do Gimnazjum św. Marii Magdaleny, a od 1932 roku do gimnazjum księży werbistów w Górnej Grupie. 8 września 1937 roku rozpoczął nowicjat w Chludowie koło Poznania. We wrześniu 1938 roku podjął studia filozoficzne. 22 maja 1940 roku, już po pierwszych święceniach, aresztowany trafił do Fortu VII, a z niego do obozu koncentracyjnego w Dachau. Był też więźniem obozu w Gusen. W strasznych obozowych warunkach spędził pięć lat, do wyzwolenia w kwietniu 1945 roku. Wyjechał do Rzymu, gdzie na Uniwersytecie Anselmianum skończył studia teologiczne. 18 września 1948 roku przyjął święcenia kapłańskie.
W 1950 roku popłynął do Indii i osiadł w nowej stacji misyjnej ojców werbistów Sambalpur w stanie Orissa na północy kraju. Od tej chwili przez 25 lat o. Żelazek pracował wśród Adibasów (nie są hindusami) - zakładał szkoły (bywał ich kierownikiem), nauczał, budował kościoły, kaplice, szpitale i przytułki. Warunki życia w Indiach sprawiały, że zastępował swoimi wielorakimi działaniami miejscowe władze. Był dla swoich podopiecznych kimś niezastąpionym. W 1968 roku zorganizował nową placówkę misyjną w Bondamunda, otwierając sanktuarium Matki Boskiej Częstochowskiej.
Od 1975 roku pracował w świętym mieście hinduistów Puri nad Zatoką Bengalską. Zajmował się tam przede wszystkim chorymi na trąd. Założył szkołę, w której obok dzieci trędowatych uczą się dzieci zdrowe, bo o. Żelazek uważał, podobnie jak dr Wanda Błeńska, że trądu nie należy się bać.
Pod koniec lat 90. było coraz głośniej o działalności ojca w Indiach. Kręcono o nim filmy dokumentalne, pojawiły się artykuły prasowe, otwierano wystawy fotograficzne. W 1998 roku, z okazji 80. urodzin ojca i 50-lecia jego pracy, w Poznaniu w Centrum Kultury Zamek otwarto okolicznościową wystawę. W 2000 roku odznaczono go Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem im. K. Marcinkowskiego poznańskiej Akademii Medycznej (w 1998 roku nadano mu doktorat honoris causa tej uczelni). Dwa lata później otrzymał Złotego Hipolita i tytuł Osobowości Pracy Organicznej. Zespół szkół w Chludowie obrał go sobie za patrona. Został przedstawiony jako kandydat do Pokojowej Nagrody Nobla (otrzymał ją były prezydent USA J. Carter). Przyjął Nagrodę im. św. Brata Alberta za szczególne poświęcenie w służbie miłosierdzia.
W niedzielę 30 kwietnia 2006 roku, po odprawieniu mszy św., zmarł w Puri wśród swoich trędowatych. Senat Rzeczypospolitej na swoim posiedzeniu uznał o. Żelazka za "wzór Polaka przełamującego bariery między ludźmi w duchu chrześcijańskiego ekumenizmu i uniwersalizmu". Honorowe Obywatelstwo Miasta Poznania radni przyznali mu 18 stycznia 2005 roku.