1934
CYRYL RATAJSKI
Urodził się 3 marca 1875 roku w Zalesiu Wielkim koło Gostynia, zmarł 19 października 1942 roku, pochowany został pod nazwiskiem Celestyn Radwański na Powązkach.
Po ukończeniu poznańskiego Gimnazjum Marii Magdaleny studiował prawo na Uniwersytecie Berlińskim. Następnie odbył praktykę w Naumburgu i Berlinie; w Raciborzu otworzył kancelarię adwokacką. Angażował się Ratajski w życie polityczne, współtworzył na Śląsku Polskie Towarzystwo Demokratyczne, występował na wiecach, integrując środowiska polskie. W roku 1909 wraz z Wojciechem Korfantym wszedł do Rady Głównej Polskiego Towarzystwa Demokratycznego. Dwa lata później przeprowadził się do Poznania. Został współwłaścicielem i dyrektorem fabryki fosforowej swojego teścia Romana Maya. Równolegle przy placu Wilhelma otworzył kancelarię prawną. Współtworzył w Poznaniu Towarzystwo Turystyczne (1913) oraz Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania (1922). W czasie powstania wielkopolskiego był wysłannikiem Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej do paryskiego Komitetu Narodowego Polskiego.
W młodym państwie problemów do rozwiązania było bardzo wiele. Ratajski działał w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk, zdecydowanie opowiadał się za otwarciem uniwersytetu. Obie instytucje wspierał finansowo z własnych dochodów. Na wniosek endeckich radnych, 27 kwietnia 1922 roku został prezydentem miasta Poznania. Zastąpił na tym stanowisku przedwcześnie zmarłego Jarogniewa Drwęskiego. Po wyborze powiedział "Obejmując urząd prezydenta pragnę oddać życie swemu miastu w zupełności". Czas pokazał, że patetyczne słowa nie były okolicznościową deklaracją. O ile Drwęski musiał troszczyć się o sprawy dla poznaniaków zupełnie podstawowe, o tyle Ratajski Poznań budował, nadając mu w znacznym stopniu dzisiejszy kształt. Z pruskiego miasta garnizonowego na rubieżach Rzeszy przekształcał Poznań w dobrze zorganizowane miasto europejskie. Zniósł rejon fortyfikacji na prawym brzegu Warty, wybudował most Chrobrego, mosty kolejowe, elektrownię, unikalną w skali europejskiej spalarnię śmieci. Przyłączył do miasta pięć wsi i dwa podmiejskie folwarki, mimo sprzeciwu sołtysów. Od skarbu państwa kupił majątek Naramowice. Uruchomił komunikację miejską na Starołękę, Wolę, Główną, Winiary, św. Łazarz i Piastowską. Przebudował reprezentacyjny do dzisiaj plac Wolności, przekazał ziemię pod zabudowę miejską spółdzielniom mieszkaniowym. Uregulował brzegi Warty, tworzył od podstaw lub powiększał parki i ogrody miejskie. Dbał o szkoły, szpitale, sierocińce, przytułki. Inicjował mnóstwo projektów we wszystkich dziedzinach miejskiego życia, łącząc umiejętnie twarde wymogi ekonomiczne z nietuzinkową wyobraźnią. Miasto zaczynało rozkwitać jak nigdy dotąd. Ratajski gościł w ratuszu wielu dygnitarzy z Polski i zagranicy (m.in. prezydenta S. Wojciechowskiego, premiera W. Sikorskiego, marszałka Focha). Wszystkie działania, a także umiejętności oratorskie i towarzyskie sprawiły, że był powszechnie ceniony i lubiany. Mówiło się o jego mądrości, autorytecie, oddaniu sprawom Poznania i Polski. Poproszony przez premiera Władysława Grabskiego, od 17 listopada 1924 do czerwca 1925 roku pracował dla rządu jako minister spraw wewnętrznych. Po trudnych miesiącach na tym stanowisku wrócił do Poznania (1926), gdzie kontynuował prezydenturę.
Najważniejszą sprawą stał się dla Ratajskiego wielki, nowatorski projekt otwarcia w mieście Powszechnej Wystawy Krajowej, która pokazałaby światu, jak żyje kraj w 10 lat po odzyskaniu niepodległości. PeWuKa (19 maja-30 września 1929) stała się wielkim sukcesem. Wkrótce po niej Ratajski w 1930 roku otworzył jeszcze Międzynarodową Wystawę Komunikacji i Turystyki (6 lipca-10 sierpnia 1930). W roku 1934, mimo ponownie wygranych wyborów, ze względów politycznych Ratajski prezydentem nie został.
W latach 1934-1939 sprzyjał antyrządowemu Frontowi Morges. W pierwszych dniach września 1939 roku władze opuściły Poznań i wtedy jego mieszkańcy poprosili Ratajskiego, by zaopiekował się miastem. Zgodził się i zorganizował darmowe kuchnie, zabezpieczył budynki państwowe, utrzymał pracę elektrowni, gazowni, wodociągów. Starał się, by nie zapanowała panika, która mogłaby powodować ofiary w ludziach. Po 10 dniach miasto przejęli okupanci. Ratajski wyprowadził się do Puszczykowa, a w początkach 1940 roku został wysiedlony pod Kielce, skąd pojechał do Warszawy. Dekretem premiera W. Sikorskiego został powołany na delegata Rządu RP na uchodźstwie. Z powodu złego stanu zdrowia złożył dymisję w sierpniu 1942; umarł 19 października tegoż roku. W 1963 roku jego prochy "wróciły do swoich" i zostały złożone na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan.
W swej karierze "gospodarczej" Cyryl Ratajski zajmował następujące stanowiska:
- Prezes Rady Nadzorczej "Poznańska Kolej Elektryczna" w Poznaniu
- Prezes Komunalnego Banku Kredytowego
- Prezes Rady Nadzorczej Zachodnio-Polskiego towarzystwa Kredytu Miejskiego w Poznaniu
- Prezes Kuratorium Polskiego Radia
- Prezes Rady Nadzorczej Sp. Akc. Dr. Roman May Chemiczna Fabryka w Poznaniu
- Prezes Rady Nadzorczej Sp. Akc. "Stomil" w Poznaniu
- Prezes Rady Nadzorczej Sp. Akc. "Browary Huggera" S.A.
Był wiceprezesem Związku Miast Polskich, prezesem Koła Miast Wielkopolskich, członkiem międzynarodowego związku miast.
Pamięć prezydenta uczczono w Poznaniu nadaniem jego imienia byłego placu Nowomiejskiego, potem Młodej Gwardii. Przy ulicy Chopina, w domu, w którym mieszkał, wmurowano tablicę pamiątkową, a w roku 2002 przy placu Andersa został odsłonięty przez Zofię Ratajską, wnuczkę prezydenta, jego pomnik autorstwa Jana Kuczmy. Tablica pamiątkowa znalazła się także (1984) w Warszawie na domu przy ul. Filtrowej 7, w którym zmarł.
Cyryl Ratajski został odznaczony:
- Orderem Polonia Restituta I i II klasy
- Legią Honorową III klasy
- Orderem Białego Lwa (Czechy)
- Orderem Virtuti Militari V klasy
- Orderem Orła Białego (pośmiertnie, 1995)
Rada Miejska Poznania przyznała mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Poznania 25 kwietnia 1934 roku (już po niezatwierdzeniu wyboru Ratajskiego na prezydenta),dodatkowo wybito medal i polecono namalowanie portretu, który zawisł w ratuszu (autorstwa krakowskiego artysty prof. Kazimierza Pochwalskiego). Ratajski odebrał stosowny dyplom 1 października 1934 roku. Spełniał te wszystkie wymagania, które stawiało się poznaniakowi. Traktował swoja pracę poważnie, był jej oddany, solidny i etyczny. Wyróżniało go i to, że nie szczędził prywatnych pieniędzy na wydatki ogólnospołeczne, choćby popiersia Słowackiego i Chopina, złoty łańcuch prezydencki, dopłaty do wydawanych książek. W wielu opiniach pojawia się przekonanie, że Poznań był dla Ratajskiego miejscem najważniejszym, a jego rozwój sprawą, którą przedkładał ponad wszystkie inne.
Był Cyryl Ratajski trzecim i zarazem ostatnim Honorowym Obywatelem Miasta Poznania do II wojny światowej.