Poznan.pl, oficjalna strona Miasta Poznania

Tegoroczne uroczystości inaugurujące Miesiąc Pamięci Narodowej odbędą się w czwartek, 3 kwietnia o godz. 12:00, w Forcie VII - pierwszym obozie koncentracyjnym, który Niemcy utworzyli w okupowanej Polsce. Pod Ścianą Śmierci kwiaty złożą przedstawiciele rządu, samorządu województwa i Miasta Poznania, a także uczniowie oraz kombatanci.

Organizatorami wydarzenia są: Rada Miasta Poznania, Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie, Wojewódzka Rada Kombatantów i Osób Represjonowanych w Poznaniu.

Wincenty Nowaczyński - patriota, który walczył o Polskę

Co roku podczas tego wydarzenia wspominana jest jedna postać, której losy związane były z Fortem VII. Tym razem centralną postacią obchodów został Wincenty Nowaczyński, powstaniec wielkopolski, oficer Wojska Polskiego i Korpusu Ochrony Pogranicza, który został zamordowany w Forcie VII. Urodził się w 1883 r. w Kamionnie (powiat międzychodzki). Początkowo pracował jako nauczyciel, ale po wybuchu I wojny światowej, w 1914 r. został powołany do armii niemieckiej. Po zakończeniu działań wojennych wrócił do Wielkopolski i w 1919 r. zgłosił się ochotniczo do dalszych walk - o polską niepodległość. Został skierowany do 3 Pułku Strzelców Wielkopolskich (późniejszego 57 pułku piechoty). 4 kwietnia 1919 r. został awansowany do stopnia porucznika i kapitana, a w lipcu 1919 roku skierowano go na front polsko-bolszewicki. Podczas walk odwrotowych 22 lipca 1920 r., osłaniając inne oddziały, został dwukrotnie ranny, za co dostał Order Virtuti Militari V klasy oraz awans na majora. W 1922 r. otrzymał stopień podpułkownika, a już w 1924 r. pułkownika. W latach 1927-32 dowodził brygadą Korpusu Ochrony Pogranicza.

W 1932 r. przeszedł w stan spoczynku. Zamieszkał w powiecie międzychodzkim, w Izdebnie. Dał się wówczas poznać jako działacz organizacji patriotycznych i gospodarczych oraz dobry gospodarz.

We wrześniu 1939 r. zgłosił się ochotniczo do obrony Warszawy. Po kapitulacji dostał się do niewoli niemieckiej. Po zwolnieniu - 14 października, wrócił do Izdebna, ale już 16 października 1939 r. został aresztowany przez Gestapo i uwięziony w Chrzypsku Wielkim, a następnie w Międzychodzie. Stamtąd przewieziono go do obozu karnego w Skwierzynie. Na początku 1940 r. trafił do Fortu VII w Poznaniu. 30 lub 31 stycznia tego samego roku (w zależności od wersji) został tam zamordowany. Miejsce pochowania jego zwłok jest nieznane. Wincenty Nowaczyński to prawdopodobnie najwyższy rangą oficer zamordowany w Forcie VII.

Fort VII - miejsce kaźni i pamięci

Obóz koncentracyjny w Forcie VII był największym w Polsce ośrodkiem kaźni polskich elit. Początkowo kierowano do niego osoby uznane za przeciwników politycznych i wrogów Niemiec. Trafiali tam przedstawiciele inteligencji wielkopolskiej oraz Powstańcy Wielkopolscy i Śląscy, których uznawano za zdrajców Niemiec. Później coraz większą grupę więźniów stanowili również przedstawiciele organizacji działających przeciwko III Rzeszy, osoby zatrzymane podczas łapanek i te, które uchylały się od pracy na rzecz Niemców.

Fort VII był pierwszym obozem, w którym oprawcy użyli gazu do masowego mordowania ludności cywilnej. W październiku 1939 r. Niemcy uruchomili tam testową komorę gazową, w której stosowano przywożony w butlach tlenek węgla (czad). Ofiarami było kilkuset pacjentów Zakładu Psychiatrycznego w Owińskach oraz oddziału psychiatrycznego Kliniki Neurologiczno-Psychiatrycznej Uniwersytetu Poznańskiego. Testy zarzucono, gdyż tlenek węgla uznano za mało "efektywny" środek zabijania.

Z Fortem VII związane są losy wybitnych naukowców, artystów, nauczycieli, harcerzy, duchownych, osób budujących mozolną pracą potencjał gospodarczy Wielkopolski, czy wreszcie tych, którzy zbrojnie walczyli o niepodległość Rzeczypospolitej.

Organizatorzy obchodów z okazji oficjalnego rozpoczęcia Miesiąca Pamięci Narodowej zapraszają do wzięcia udziału w uroczystości w Forcie VII wszystkich chętnych mieszkańców. 

AW