Powstanie Poznańskiego Czerwca 1956 w publikacjach i multimediach

Rocznica Powstania Poznańskiego Czerwca 1956 roku była okazją dla wydawców książek i multimediów. Już w styczniu 2006 roku Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury wydała wspomnianą wcześniej płytę "Poznański Czerwiec '56". Znalazły się na niej między innymi fragmenty opracowanych na nowo reportaży radiowych "Kędy siew padnie zdrowy" i "Broniłem Czerwca", zrealizowanych w 1981 roku przez Barbarę Miczko-Malcher i Agatę Ławniczak. Zawierają one m.in. niezwykle interesujące wspomnienia Stanisława Matyi, Jana Suwarta, Egona Naganowskiego i Anny Strzałkowskiej, fragmenty wystąpień Stanisława Hejmowskiego i Michała Grzegorzewicza - obrońców w tzw. procesach poznańskich. Na płycie znalazły się również fragmenty homilii papieża Jana Pawła II z 1997 r. wygłoszonej pod Poznańskimi Krzyżami. Całość uzupełnia komentarz dr. Stanisława Jankowiaka z poznańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Promocja tego wydawnictwa odbyła się w zabytkowym tramwaju, jadącym trasą związaną z wydarzeniami Czerwca '56, który wyruszył z zajezdni przy ulicy Gajowej, skąd pięćdziesiąt lat wcześniej tramwajarze wyszli protestować na ulicach miasta.


Dla upamiętnienia 50. rocznicy Poznańskiego Czerwca ukazało się wiele publikacji książkowych. Wydawnictwo Media Rodzina wydało książkę "1956. Poznań-Budapeszt" autorstwa Janusza Karwata, historyka z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Janosa Tischlera, publicysty węgierskiego. Książka poświęcona jest analogiom między powstaniami w Poznaniu i na Węgrzech. Praca została oparta na najnowszych ustaleniach historyków i prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej. Wydawnictwo Pruszyński i S-ka wydało książkę "Rok 1956" autorstwa Pauliny Codogni. Praca omawia epokę odwilży po śmierci Stalina i Bieruta, zaś Powstaniu Poznańskiemu poświęcono osobny rozdział. Autorka skupiła się w nim na przyczynach, przebiegu i niewyjaśnionych do tej pory zagadnieniach związanych z tymi wydarzeniami. Książka napisana została w przystępny sposób, posiłkuje się między innymi wycinkami z gazet, reprodukcjami plakatów i licznymi zdjęciami. Wydawnictwo Poznańskie wznowiło "Poznański Czerwiec 1956. Pierwszy bunt społeczeństwa w PRL" autorstwa Edmunda Makowskiego. Wielu historyków uważa tę pozycję za najbardziej wiarygodne źródło wiedzy o wydarzeniach z 1956 roku. Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu wydała książkę "Rok 1956 - 28 czerwca. Wspomnienia i refleksje 50 lat później". To owoc konkursu ogłoszonego przez WBP i CAK w 2005 r. Książka zawiera zarówno relacje uczestników zdarzeń sprzed pięćdziesięciu lat, jak i ludzi, którzy jedynie słyszeli o buncie. Księgarnia św. Wojciecha wydała książkę "Ku wolności. Powstanie Poznańskie 1956". Praca pod redakcją biskupa Marka Jędraszewskiego została podzielona na pięć głównych części: pierwsza jest czystą relacją z tragicznych wydarzeń, druga opowiada o miejscach związanych z Czerwcem, trzecia składa się ze wspomnień świadków, czwarta opowiada o pielgrzymce papieża Jana Pawła II i jego słowach pod Poznańskimi Krzyżami, zaś ostatnia to zapis drogi krzyżowej, odprawionej na poznańskich ulicach 11 kwietnia 2006 roku.


Ukazała się także książka, będąca zapisem aktywności poznaniaków podczas szesnastomiesięcznego festiwalu "Solidarności" w 1980 i 81 roku, a także działaniach związanych z 25. rocznicą Czerwca. Tym tematem zajęła się Ewa Najwer, która nakładem poznańskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich wydała "Komitet 80/81. Pięć kamyków Dawida". Książka ma charakter dokumentalno-historyczny z literackimi elementami. Dokładnie opisuje obchody 25. rocznicy Poznańskiego Czerwca, a także kłopoty związane z powstaniem pomnika na placu Mickiewicza.


Nie zabrakło poezji związanej z Czerwcem. Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury wydała "Czarny Czwartek. Wiersze o Poznańskim Czerwcu '56" pod redakcją Stefana Drajewskiego. W tomiku znalazły się utwory, które przed 1980 rokiem krążyły tylko w odpisach, a potem trafiły do prasy, oficjalnej lub podziemnej.


Ciekawą inicjatywą wydawniczą okazał się komiks "1956: Poznański Czerwiec" wydany przez Zin Zin Press, autorstwa Macieja Jasińskiego, Jacka Michalskiego, Witolda Tkaczyka i Wiktora Żwikiewicza. Komiksowi nadano paradokumentalną formę, dzięki której wydarzenia przedstawiono godzina po godzinie. Wydawca i współautor scenariusza Witold Tkaczyk wyjaśniał w wywiadzie prasowym: "Próbujemy obalić mit, że komiks jest medium niepoważnym, które tylko obśmiewa. [...] za ich pomocą można przecież także uczyć historii, może nawet lepiej niż w szkole". W przededniu rocznicy Powstania Poznańskiego, 27 czerwca 2006 roku, Chorągiew Wielkopolska Związku Harcerstwa Polskiego i Narodowe Centrum Kultury zorganizowały happening historyczny, poświęcony wydarzeniom sprzed 50 lat. Do wzięcia udziału zapraszali harcerze, rozdając mieszkańcom Poznania własnoręcznie wykonane biało-czerwone powstańcze rozetki oraz ulotki na temat Czerwca '56. Jednym z elementów happeningu była dwudniowa akcja zamalowywania wielkoformatowych plansz, na które zostały przeniesione najważniejsze sceny z komiksu "1956: Poznański Czerwiec". W akcji uczestniczyli zarówno poznaniacy jak również goście uczestniczący w obchodach Poznańskiego Czerwca. W ten sposób mogli oni w niekonwencjonalny sposób "przeczytać" fragment komiksu. W happeningu wzięli udział także kombatanci oraz Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Kazimierz Ujazdowski. Tym samym zainicjował on nowy program "Świadkowie historii", mający na celu zbieranie i utrwalanie świadectw zapomnianych bohaterów XX wieku.


Telewizja Polska wraz z Estradą Poznańską zrealizowała także kilka filmów poświęconych rocznicy. Warto wspomnieć o produkcji filmu pt."W dzień targowy", dokumentu wyreżyserowanego przez Roberta Kaczmarka. Premiera odbyła się 28 czerwca w poznańskim Teatrze Nowym. Film był transmitowany w TVP 2 oraz TV Polonia. Kolejny film dokumentalny to "Poznańskie Powstanie 1956" w reżyserii Krzysztofa Magowskiego, przygotowywany w koprodukcji z TVP 1 w porozumieniu z Estradą Poznańską. Film przedstawia masowy zryw robotników, który w ciągu kilku godzin przekształca się w wystąpienie o cechach zbrojnych przeciwko komunistycznej władzy. Przez te kilka godzin Poznań staje się wolny. Zajmowane są posterunki milicji obywatelskiej, zniszczeniu ulega zagłuszarka Radia Wolna Europa, palone są "stalinowskie" akta sądowe, wypuszcza się na wolność więźniów. W ciągu tych kilku godzin poznaniacy dokonują demontażu komunistycznej władzy. Należy wspomnieć również o filmie "13 lat, 13 dni, 13 minut" Marka Maldisa i Grzegorza Łubczyka - poruszającej historii dwóch bohaterów 1956 roku: Romka Strzałkowskiego z Poznania i Petera Mansfelda z Budapesztu. Uroczysta premiera filmu odbyła się 15 października 2006 r. w Centrum Kultury "Zamek". Na szczególną uwagę zasługuje film Grzegorza Grześkowiaka i Mariusza Lisieckiego pt."Czerwiec '56", wyprodukowany w łączonej technice animacji trójwymiarowej z prawdziwymi aktorami/statystami odgrywającymi postaci z ówczesnych czasów, stylizowany na lata 50. XX wieku, na wzór materiałów archiwalnych z tamtego okresu.

Ten artykuł ma więcej niż jedną stronę. Wybierz poniżej kolejną, żeby czytać dalej