Ratusz
Dawna siedziba rady miejskiej, jeden z najcenniejszych zabytków architektury renesansu w środkowej Europie. Najstarsza wzmianka o jego istnieniu pochodzi z 1310 r. Wybudowano go zapewne niewiele wcześniej, na przełomie XIII i XIV w. Świadczyć o tym może zachowany w piwnicy zwornik z herbem Przemyślidów, z których Wacław II zasiadał na tronie polskim w l. 1300-06. Gotycki ratusz był niewielkim piętrowym budynkiem, nad którym prawdopodobnie dopiero na początku XVI w. wzniesiono wysmukłą wieżę.
W latach 1550-67 ratusz został przebudowany przez włoskiego architekta Jana Baptystę Quadro z Lugano w stylu renesansowym. Gmach rozbudowano wówczas w kierunku zachodnim, podwyższono o jedną kondygnację, dachy zasłonięto attykami, a fasadę ozdobiono trójkondygnacyjną loggią.
W 1675 r.wieżę ratuszową zniszczył piorun. Odbudowana w 1690 r., niezbyt długo górowała nad dachami miasta - w 1725 r.powalił ją huragan. Nowy, klasycystyczny hełm wieży z orłem na szczycie założono dopiero podczas gruntownej renowacji gmachu dokonanej staraniem Komisji Dobrego Porządku w l. 1781-84. W czasie następnego remontu w l. 1910-13 nadbudowano jedną kondygnację. W 1945 r. ratusz został poważnie zniszczony: runął hełm wieży, doszczętnie spaliły się dwa górne piętra. Najcenniejsze wnętrza pierwszego piętra ocalił prze pożarem woźny miejski, Józef Jóźwiak. Podczas odbudowy, trwającej do 1954 r., rozebrano nadbudowaną na początku wieku kondygnację. W 1994 r. rozpoczęto kompleksową konserwację ratusza.
Elewacje ratusza mają jednolity stylowo, renesansowy charakter. Jedynym świadectwem gotyckiej przeszłości gmachu jest ceglany fragment wieży z początku XVI w. Wieńczy ją klasycystyczny hełm, zrekonstruowany wg stanu z końca XVIII w. Na jego szczycie znajduje się oryginalny orzeł z 1783 r., o wysokości 1,8 m i rozpiętości skrzydeł 2 m.
Ozdobą gmachu jest elewacja frontowa z trójkondygnacyjną loggią arkadową, nad którą wznoszą się trzy wieżyczki. W medalionach między pierwszym a drugim piętrem przedstawiono głowy mędrców i bohaterów antycznych, na attyce - królów polskich z dynastii Jagiellonów. Pod bocznymi wieżyczkami zaczęto umieszczać wizerunki władców z dynastii Piastów, zaprojektowane przez Zbigniewa Bednarowicza.
W środkowej wieżyczce, pod zegarem, znajduje się kartusz z inicjałami króla Stanisława Augusta; nad zegarem - niewielka platforma, na której codziennie o godz. 12.00 ukazują się dwa koziołki.
Najstarszą częścią gmachu są wczesnogotyckie piwnice przykryte sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Najciekawsze pomieszczenia znajdują się na pierwszym piętrze. Wielka Sień (zwana też Salą Odrodzenia) jest jednym z najpiękniejszych wnętrz renesansowych w Polsce. Przykrywa ją bogato dekorowane kasetonowe sklepienie żaglowe, wsparte na dwóch filarach. W jednym z kasetonów umieszczono herb Poznania. W zachodniej ścianie sali zachowały się dwa późnogotyckie portale z 1508 r.
Izba Królewska - o sklepieniu kolebkowym z lunetami - była miejscem posiedzeń rady miejskiej. Jej nazwa powstała w XVII w. i pochodzi od wiszących tu portretów królewskich. Renesansowy kominek z 1541 r.został tu przeniesiony z rozebranego wówczas budynku wagi miejskiej. Izba Sądowa jest nakryta renesansowym sklepieniem z poł. XVI w.; zdobiąca je polichromia pochodzi z różnych okresów, od XVI do XIX w. W sali stoi posąg króla Stanisława Augusta, wykonany w 1791 r. prawdopodobnie przez Augustyna Schöpsa. Pomieszczenia na drugim piętrze przykryte są renesansowymi stropami zrekonstruowanymi po II wojnie światowej. W ratuszu mieści się Muzeum Historii Miasta Poznania.
Tekst za: "Poznań od A do Z" pod redakcją Włodzimierza Łęckiego i Piotra Maluśkiewicza, Wydawnictwo Kurpisz S. A., Poznań 1998