Choroby psychiczne występują we wszystkich społeczeństwach i kulturach, w różnych formach, postaciach i pod różnymi nazwami. To jak były i są postrzegane w różnych kręgach kulturowych zależy, od wyznawanego przez nie światopoglądu.  Współcześnie definicję zdrowia psychicznego i choroby psychicznej określają profesjonaliści zajmujący się opieką zdrowotną i społeczną nad osobami z zaburzeniami psychicznymi. Definicji tych jest wiele. Powszechnie uznana, ustalona w 1948 przez WHO, określa zdrowie jako pełnię dobrego stanu fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby, lub kalectwa. W ramach tej definicji określono, że zdrowie psychiczne oznacza występowanie dobrostanu fizycznego i emocjonalnego. Pojęcie zdrowia psychicznego jest punktem wyjścia do definiowania i  diagnozowania choroby psychicznej.

Szacuje się, że w skali całego świata, z powodu problemów psychicznych cierpi 400 mln ludzi, z czego w Unii Europejskiej 50 mln, co stanowi 11% mieszkańców. W Polsce natomiast wg danych z 2006 roku leczyło się 1,5 mln osób, co stanowi 4% populacji. Zapotrzebowanie jest jednak większe. Wynika to z ciągle ograniczonego dostępu do pomocy psychiatrycznej, ale i gotowości do skorzystania z niej. W społeczeństwie naszym ciągle pokutuje stereotypowe spojrzenie na kwestie choroby psychicznej, która jest spostrzegana z lekceważeniem, niechęcią, jako coś, czego należy się wstydzić. Wyniki badań przeprowadzonych w ostatnich latach przez CBOS wskazują, że niedostateczna wiedza w tej dziedzinie często współwystępuje z niechętnymi stereotypami, z tendencją do nieżyczliwego społecznego naznaczania i piętnowania osób chorych psychicznie oraz dystansowania się wobec nich.

Wg danych z badania przeprowadzonego przez CBOS w 2008, ankietowani uważają, że chorzy psychicznie są w Polsce traktowani gorzej niż inni obywatele, przede wszystkim gdy chodzi o prawo do pracy, zatrudnienia, poszanowania godności osobistej, edukacji  i sprawiedliwego sądu. Z badań tych wynika, iż osoby chore w naszym kraju, oprócz zmagania się z cierpieniem wynikającym z samej choroby, doświadczają także dyskryminacji w różnych obszarach życia. W efekcie utrudnia im to odnalezienie się w społeczeństwie i sprawne w nim funkcjonowanie. Choroba psychiczna jest nadal postrzegana jako coś wstydliwego, zarówno dla pacjenta jak i jego rodziny. Uważa tak 75% badanych osób, a 20% jest odmiennego zdania. Fakt ten jest jednym z powodów ograniczających i opóźniających korzystanie z profesjonalnej pomocy. Jest to o tyle istotne, iż w wielu sytuacjach można pomóc osobom chorym, zmniejszając ich cierpienie. Niejednokrotnie im wcześniej podejmuje się leczenie tym szansa na powrót do równowagi jest większa.

Wzrasta odsetek Polaków, którzy mieli osobisty kontakt z osobami chorymi psychicznie z 53% w 2005 do 61% w 2008. Często dzięki takiemu doświadczeniu dochodzi do weryfikacji poglądów, zmiany stereotypów i chęci zdobycia rzetelnych informacji. W efekcie, osoby które miały kontakt z chorymi, podchodzą do nich w sposób bardziej otwarty, z mniejszym dystansem. Jest to o tyle istotne, iż tendencja do dystansowania się wobec chorych, oraz izolowanie się samych chorych od społeczeństwa, skutkuje niejednokrotnie odrzuceniem i wykluczeniem tej grupy osób. Znacząco utrudnia im to powrót do pełnienia ról społecznych nawet wówczas gdy objawy choroby miną.

Pozytywnym faktem wartym odnotowania jest to, iż mimo wszystko wzrasta w Polsce  świadomość społeczna, dotycząca problemów zdrowia i chorób psychicznych. Stwarza to nadzieję na przyszłość, że pojawi się w jej następstwie większa akceptacja osób chorych i ich rodzin, co ułatwi im korzystanie z profesjonalnej pomocy oraz powrót do pełnej aktywności społecznej.

Dla Portalu Zdrowia opracował: lek. med. Andrzej Mackiewicz, NZOZ Poradnia Psychiatryczno-Psychologiczna Katharsis