Czytając wiadomości w Internecie możemy utwierdzić się w przekonaniu, że jesteśmy dobrze poinformowani. Śledzimy w końcu informacje o bieżących wydarzeniach, siłą rzeczy wyrabiając sobie na ich temat opinię.

Gdyby jednak skonfrontowano naszą wiedzę z innymi ludźmi, mogłoby się okazać, że jest ona zupełnie odmienna - choć oni również mają się za "dobrze poinformowanych". Z czego zatem wynikają takie różnice?

Bańka informacyjna

Problemem jest zjawisko znane jako bańka informacyjna. Jej działanie polega na dostarczaniu nam informacji filtrowanych w taki sposób, by przedstawiały jedynie mały wycinek rzeczywistości.

Samo zjawisko bańki informacyjnej nie ogranicza się wyłącznie do Internetu. Przed erą jego rozwoju, dotykało ono ludzi przebywających na co dzień w wąskim gronie rodziny, znajomych i współpracowników, czytających te same gazety i oglądających te same programy w telewizji. Dla przykładu, zupełnie inny ogląd na świat mógł mieć rolnik, a inny - osoba mieszkająca w mieście.

Zjawisko to przybrało w Internecie nieco inną formę. Bańki informacyjne w sieci istnieją w dużej mierze dzięki algorytmom śledzącym. Są to mechanizmy działające w mediach społecznościowych i różnych stronach internetowych, które starają się dopasować dostarczane nam informacje na podstawie naszych preferencji i zainteresowań.

Ich zadaniem jest przyciągnięcie naszej uwagi - w końcu widząc coś, co nas interesuje, spędzimy więcej czasu w danym zakątku Internetu. To zaś sprawi, że wyświetlimy więcej reklam. Dzięki temu, właściciele stron internetowych osiągną większy zysk ze współpracy z różnymi firmami.

Skutkiem ubocznym takiego działania jest jednak zamknięcie nas w pętli otrzymywania informacji dopasowanych do tych, którymi zainteresowaliśmy się już wcześniej. Taka sytuacja niesie ze sobą liczne zagrożenia.

Skutki bańki

Gdy przebywamy w bańce informacyjnej, nie docierają do nas informacje spoza zakresu określonego przez algorytmy. W ten sposób mogą nas ominąć ważne wiadomości o bieżących wydarzeniach lub co gorsza - trafić do nas w zmanipulowanej formie.

Ograniczamy się przez to do tylko jednego punktu widzenia, w dużej mierze wytworzonego przez serwowane nam informacje. Stajemy się bardziej podatni na propagandę i nie próbujemy nawet weryfikować przyswajanej wiedzy. Zamykamy się również na próby dyskusji z osobami o innym światopoglądzie - w końcu skoro jesteśmy dobrze poinformowani, to my wiemy najlepiej.

Ten mechanizm niestety wykorzystują również osoby celowo siejące dezinformacje i propagujące teorie spiskowe. Dyskusja i podważanie zastanych faktów jest oczywiście bardzo istotne dla właściwego funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego. Pozostając jednak w kontekście zjawiska baniek informacyjnych pamiętajmy, że część osób przez swoje zainteresowania jest praktycznie otoczona fake newsami w identyczny sposób, jak my informacjami, które w naszym pojęciu są obiektywne.

Ok, a co możemy zrobić?

Wychodzenie z bańki może być dość trudne. Zależy to w dużej mierze od umiejętności myślenia krytycznego, którą możemy rozwijać w sobie na dowolnym etapie życia. Przede wszystkim - nie przyjmujemy każdej otrzymanej informacji za pewnik. Starajmy się weryfikować wiedzę, korzystając z różnych źródeł.

Pamiętajmy, że za każdą informacją stoi jej autor. Jeżeli wiadomość wzbudza w nas negatywne emocje lub wątpliwości, sprawdźmy kto ją stworzył. Postawmy się w miejscu tej osoby i zadajmy sobie pytanie - w jakim celu powstała ta informacja? Czy po to, by przekazać innym wiedzę, czy może dla wywołania emocji wśród jej odbiorców? Pamiętajmy, że to właśnie na podsycaniu negatywnych emocji bazuje dezinformacja i propaganda.

Do pewnego stopnia możemy sobie pomóc, umiejętnie korzystając z sieci. Możemy wybrać jedną z przeglądarek internetowych dbających o naszą prywatność, np. Brave lub Vivaldi. Dobrą praktyką jest również korzystanie z wyszukiwarek internetowych nie zbierających naszych danych, np. DuckDuckGo (duckduckgo.com). Będziemy wtedy w mniejszym stopniu narażeni na otrzymywanie spersonalizowanych informacji.

Nadal jednak pozostaniemy narażeni na personalizację, jeśli korzystamy z mediów społecznościowych. To właśnie tam algorytmy śledzące starają się jak najbardziej dopasować dostarczane nam informacje do profilu użytkownika. Pozostają nam dwie możliwości - albo używamy platformy świadomi personalizacji, albo przestajemy z niej korzystać.

Aby nie siedzieć w bańce, starajmy się chłonąć informacje z jak największej ilości źródeł - także tych, do których nie sięgnęlibyśmy ani w pierwszej, ani w drugiej kolejności. Dyskutując z innymi w Internecie i twarzą w twarz, starajmy się wysłuchać drugą stronę, nie zamykając się na jej argumenty.

Podsumowanie

O byciu w bańce informacyjnej mówimy w sytuacji, w której docierają do nas tylko określone, przefiltrowane wcześniej informacje. Rodzi to wiele problemów - utrudnia porozumienie się z innymi i wystawia nas na wpływ manipulacji i propagandy.

Starajmy się podchodzić krytycznie do serwowanych nam informacji i zamiast kierować się emocjami, weryfikujmy swoją wiedzę. Bądźmy otwarci na poglądy innych, które choć czasem może być nam trudno zaakceptować, możemy spróbować zrozumieć. Pamiętajmy też, że na trafienie do bańki jesteśmy szczególnie narażeni w mediach społecznościowych - uważajmy, w jaki sposób z nich korzystamy.

Cykl porad o bezpieczeństwie w Internecie powstał z inicjatywy Biura Cyfryzacji i Cyberbezpieczeństwa Urzędu Miasta Poznania. Zachęcamy do obserwowania Infoteki (poznan.pl/smartcity/infoteka), żeby nie przegapić kolejnych porad i wielu innych, ciekawych informacji z Poznania.

KS