Poznan.pl, oficjalna strona Miasta Poznania

- Historia poznańskiej komunikacji miejskiej jest historią Poznania, jego rozwoju i zmieniających się potrzeb mieszkańców. To ważne, aby o niej pamiętać, pokazywać i udostępniać poznaniankom i poznaniakom obiekty z nią związane - mówi Mariusz Wiśniewski, zastępca prezydenta Poznania. - Wagon, który dziś powraca na poznańskie torowiska, jest absolutnie wyjątkowy: takie tramwaje służyły mieszkańcom pod koniec wojny i w okresie powojennym, były wykorzystywane jako barykady i "mównice" w trakcie wydarzeń Poznańskiego Czerwca 1956 r. Ważne jest także miejsce, w którym go prezentujemy: głęboko wierzę, że w przyszłości dawna zajezdnia Madalińskiego odzyska blask, podobnie jak ten Heidelberg.

Wagon o numerze taborowym 158 został wyprodukowany w fabryce Waggonfabrik Fuchs w Heidelbergu. To prosta konstrukcja z dużymi drzwiami, które miały ułatwiać sprawną ewakuację w przypadku nalotów: skrót KSW oznacza Kriegs-Straßenbahn-Wagen, czyli "wojenny wagon tramwajowy". Trafił on do Poznania w 1944 roku w dość ciekawych okolicznościach: pociąg z transportem nowych wagonów tramwajowych przeznaczonych dla Wiednia został zawrócony spod tego miasta przez działania wojsk alianckich. Podobno osobista interwencja Arthura Greisera, bezwzględnego dla Polaków namiestnika Rzeszy w Kraju Warty (za zbrodnie został powieszony w 1946 roku) spowodowała skierowanie pociągu z 10. nowymi wagonami do Poznania. Wagon z nr 158 początkowo eksploatowany był jako doczepny z powodu braku części wyposażenia elektrycznego, natomiast do samodzielnego ruchu - jako wagon silnikowy - został skierowany w roku 1950. W latach 60. przeszedł remont połączony z przebudową na jednokierunkowy i w takim stanie kursował do roku 1972. Wtedy został wycofany z ruchu liniowego i przekształcony w wagon gospodarczy. Na początku lat 90. XX wieku całkowicie zakończono jego eksploatację.

- Dzięki działaniom członków Klubu Miłośników Pojazdów Szynowych oraz wspieraniu tej inicjatywy przez ówczesną dyrekcję MPK Poznań wagon uniknął kasacji. Został zachowany jako zabytek techniki i niemy świadek historii. Dzięki temu oraz uporowi i konsekwencji wielu osób udało się go odbudować, aby mógł wrócić na poznańskie torowiska, już nie na regularne linie komunikacyjne, ale jako wagon historyczny - mówi Krzysztof Dostatni, prezes Zarządu MPK Poznań. - Starania o jego odbudowę trwały wiele lat, dziś możemy podziwiać efekt przeprowadzonych prac, a wkrótce ocenić je będą mogli pasażerowie linii turystycznej 0.

Wagon został wyremontowany przez pracowników Stacja Obsługi i Remontów MPK SA w Krakowie, która na co dzień zajmuje się utrzymaniem eksploatowanego taboru, a równocześnie od lat wykonuje specjalistyczne naprawy zabytkowych tramwajów i autobusów. Przywrócone przez nią do ruchu pojazdy do tej pory można było spotkać we Wrocławiu, Gdańsku, ale także w kilku niemieckich miastach i we Francji. Teraz wyremontowany KSW będzie ozdobą historycznego taboru poznańskiego przewoźnika.

- Każdy z remontowanych pojazdów wymaga indywidualnego podejścia. Tak było też w przypadku remontu wagonu Heidelberg - mówi Jacek Kołodziej, kierownik Stacji Obsługi i Remontów MPK SA w Krakowie, autor publikacji o historii krakowskiej komunikacji, który nadzorował modernizację poznańskiego KSW. - Choć ten wagon to typowy Kriegs-Straßenbahn-Wagen, który był podstawą budowy setek wagonów typu N, to różnice pomiędzy wagonami i zastosowanymi rozwiązaniami są spore. Dzięki współpracy z miłośnikami z Niemiec w dniu rozpoczęcia prac dotarły do nas oryginalne, wcześniej niepublikowane rysunki wagonu, co umożliwiło przywrócenie wszelkich pierwotnych rozwiązań!

Dostarczony do Krakowa pojazd był mocno nadgryziony zębem czasu. Liczne zdarzenia drogowe i ich naprawy doprowadziły do skrzywienia konstrukcji, która wymagała odpowiedniego ustawienia nadwozia. Specjalnie dla tego wagonu odtworzone zostały profile stalowe, które posłużyły do odbudowy ścian bocznych, na których odtworzony został sposób mocowania blach zewnętrznych nadwozia i dachu. We wnętrzu zastosowano tę samą kolorystykę jaką udało się odtworzyć na zachowanych fragmentach pojazdu a drewniane wyposażenie wzorowano na posiadanym w krakowskiej kolekcji doczepnym wagonie KSW. Odnaleziona dokumentacja pozwoliła na odtworzenie oryginalnego zawieszenia silnika i hamulców szynowych. Przywrócone do dawnej formy i wyglądu maźnice pozwoliły na posadowienie zestawów kołowych w podwoziu.

- W trakcie odbudowy wagonu starano się przywrócić jego dawną sprawność, wygląd i wyposażenie, stąd dużą uwagę przykładano do elementów, także tych niewidocznych dla pasażerów. Zamki, ukryte mechanizmy a nawet dzwonki i sposób ich działania odtworzone zostały według zachowanych w ocalałym wagonie śladów, dokumentacji i istniejących tramwajów - podkreśla  Jacek Kołodziej.

Odbudowanym, znów dwukierunkowym, tramwajem Heidelberg z serii KSW będzie można wybrać się na przejażdżkę już w najbliższą niedzielę. Tego dnia na linii 0 będzie kursował nie tylko KSW, ale też wagon N oraz - udostępniony na sezon, będący własnością MPK SA w Krakowie tramwaj 4N1.

MPK