Wisiory, neony, salony

Galeria autorska Marii i Ryszarda Kulmów w kamienicy pod numerem 81 na Starym Rynku to adres, który pamięta wiele poznanianek, bo to tam właśnie panie chętnie zaglądały, by kupić niebanalną i nowoczesną biżuterię. W witrynie galerii artyści prezentowali wzory wyraźnie kontrastujące z dostępnymi wówczas wyrobami krajowych spółdzielni jubilerskich okresu PRL.
Większość tych pięknych ozdób wychodziła spod ręki niezwykle kreatywnego artysty plastyka Ryszarda Kulma. Zanim pasja projektowania i wyrobu biżuterii w pełni zdominowała jego życie, uprawiał malarstwo, grafikę, projektował wnętrza, meble, lampy, zabawki, plakaty i druki reklamowe. Urodził się w 1921 roku w Lublinie. Studia artystyczne rozpoczął w czasie okupacji w Lubelskiej Szkole Malarstwa i Rysunku, a jako artysta zadebiutował w 1944 roku, biorąc udział w pierwszej ogólnopolskiej wystawie prac malarskich i rysunków zorganizowanej w Muzeum Lubelskim. W 1946 roku wraz z żoną Marią przeniósł się do Szczecina, gdzie współorganizował miejscowe struktury związkowe plastyków. Tutaj projektował scenografie teatralne dla miejscowego Teatru Polskiego i zainteresował się sztuką użytkową.
W 1951 roku Kulmowie przenieśli się do Poznania i z tym miastem związali swoje życie i drogę artystyczną. Początkowo Ryszard Kulm wiele projektów wykonywał w ramach pracowni Zespołu 22, który zajmował się wystrojem wnętrz i wystaw, głównie dla Międzynarodowych Targów Poznańskich, oraz jako jedyny w Poznaniu udzielał bezpłatnych, fachowych porad związanych z urządzaniem mieszkań. Pracownia Zespołu 22 przy Starym Rynku 81 była jednocześnie salonem wystawowym Grupy "EF" (Eksperyment-Forma) zrzeszającej poznańskich artystów plastyków, do której Kulm należał. W latach 50. zaprojektował m.in. dekoracje pikniku mickiewiczowskiego urządzonego w setną rocznicę śmierci Adama Mickiewicza, miasteczko poznańskiej młodzieży na V Światowym Festiwalu Młodzieży i Studentów w Warszawie w 1955 roku, gdzie otrzymał dwie pierwsze nagrody za scenografię i kostiumy. Projektował też wystrój i plakat Wystawy Produkcji i Postępu Technicznego Krajowego Związku Spółdzielni Sprzętu Medycznego zorganizowanej w 1959 roku w salach redutowych Teatru Narodowego w Warszawie.
Dziełem Ryszarda Kulma było wiele wnętrz lokali handlowych i usługowych. W Poznaniu zaprojektował pomieszczenia pierwszej w mieście Ekspozytury Banku PEKAO przy Starym Rynku 82, nowoczesny salon kosmetyczny na VII piętrze słynnego Okrąglaka, był również autorem gruntownej przebudowy kina Muza. W ówczesnej prasie zachwycano się jego projektami sklepów i urzędów stanu cywilnego. Neony Kulma, np. kina Muza, stały się na wiele lat częścią krajobrazu poznańskich ulic. Jednocześnie zajmował się sztuką użytkową - projektował meble, zabawki, lampy i opakowania. W wielu swoich projektach stosował modne wówczas tworzywa sztuczne i wiklinę. Jego prace cechowały nowoczesność i funkcjonalność, dzięki czemu cieszyły się niezwykłym powodzeniem zarówno wśród inwestorów, jak i użytkowników.
Po 1965 roku wraz z żoną Marią poświęcił się wyłącznie projektowaniu biżuterii i jej wyrobowi. Z początku małżonkowie wykorzystywali głównie miedź, którą uważali za niezwykle wdzięczny materiał. Z niej powstawały różnorodne formy: wisiory, naszyjniki, klipsy, pierścionki, bransolety, brosze, paski, klamry do włosów, a także oryginalne kamizelki kolczugi. Z czasem sięgnęli również po srebro, a w swoich projektach często nawiązywali do tak lubianej przez nich secesji. Swoje prace pokazywali na wielu wystawach indywidualnych i zbiorowych, w kraju i za granicą, w czasie których spotykali się z bardzo pochlebnymi ocenami.
Po latach zapomnienia CYRYL przywołuje tę niezwykłą i bogatą twórczość artysty, publikując setki zdjęć i dokumentów z prywatnego archiwum syna Kulmów - Jacka, znanego poznańskiego fotografa, który po śmierci rodziców do 2002 roku prowadził z siostrą galerię przy Starym Rynku.
Magdalena Grzelak-Grosz