Klasycystyczny gmach biblioteki wybudowano w l. 1822-29, wg planów przypisywanych francuskim architektom Charlesowi Percierowi i Pierre-François Leonardowi Fontainowi. Elewacja frontowa budynku wzorowana na wschodniej ścianie paryskiego Luwru odznacza się imponującą kolumnadą utworzoną przez 12 par żeliwnych kolumn korynckich. Był to pierwszy w Polsce budynek wzniesiony wyłącznie dla celów bibliotecznych, a zarazem pierwsza na ziemiach polskich publiczna książnica. Fundatorem biblioteki, której otwarcie nastąpiło 5 maja 1829 r., był hrabia Edward Raczyński, który oprócz budynku ofiarował także kilkanaście tysięcy tomów. Zgodnie ze statutem fundacyjnym biblioteka przeszła na własność miasta. Pierwszym bibliotekarzem był historyk Józef Łukaszewicz. Pod zaborem pruskim biblioteka była ostoją i symbolem kultury polskiej, a z jej zbiorów "korzystać mógł każdy bez różnicy osób".
W przeddzień wybuchu II wojny światowej biblioteka posiadała ok. 165 tys. woluminów. W czasie wojny najcenniejszą część zbiorów wywieziono do majątku Józefa Aleksandra Raczyńskiego w Obrzycku i dzięki temu ocalało 17 tys. tomów (głównie rękopisów, inkunabułów i starodruków), podczas gdy zbiory pozostawione w Poznaniu spłonęły w 1945 r. Zniszczony w 1945 r. gmach odbudowano w l. 1953-56, a jego elewację odnowiono w 1998 r.
Obecnie Biblioteka Raczyńskich jest drugą co do wielkości biblioteką w Poznaniu (po Bibliotece Uniwersyteckiej). Najcenniejsze pozycje zgromadzono w zbiorach specjalnych, m.in. ponad 9 tys. rękopisów (w tym ok. 100 dokumentów pergaminowych), blisko 18 tys. starodruków (w tym ok. 250 inkunabułów) i ok. 10 tys. jednostek kartograficznych. Do najcenniejszych pozycji należą: rękopis kodeksu z 1460 r., zawierający zbiór traktatów teologicznych Augustyna Triumphusa z Ankony, starodruki - polonica, np. dzieła Stanisława Hozjusza (1553 r.), Łukasza Górnickiego (1566 r.), Mikołaja Reja (1568 r.), druki poznańskie z oficyny Melchiora Nehringa (1577 r.) i z drukarni jezuitów (XVII-XVIII w.). Biblioteka rozwinęła też sieć filii i punktów bibliotecznych na terenie całego miasta. Oddziałami Biblioteki są muzea literackie: Józefa Ignacego Kraszewskiego, Henryka Sienkiewicza i Kazimiery Iłłakowiczówny oraz Izba Pamięci poznańskiego marynisty Jerzego Pertka.
Wróć do listy