Franciszkanie konwentualni (czarne habity) osiedli w Poznaniu w XVII w. Budowę świątyni na Górze Zamkowej (ob. Góra Przemysła) prowadzono w l. 1674-1757, zawierając kontrakt z Janem Końskim. Zabudowania klasztorne wzniesiono w l. 1672-1749 po stronie wschodniej kościoła, lecz po kasacie klasztoru w 1834 r. część z nich rozebrano, a do dzisiaj przetrwała jedynie część północna. W XIX w. władze pruskie przekazały kościół katolikom niemieckim, a Franciszkanie do swej siedziby powrócili w 1921 r. Po zniszczeniach wojennych kościół odbudowano w 1945 r.
To świątynia bazylikowa, trójnawowa, z parą kaplic na przedłużeniu naw bocznych oraz kaplicą boczną od zachodu i emporami w trzech przęsłach naw bocznych. Prezbiterium i nawa główna nakryte są sklepieniami kolebkowymi z lunetami, nawy boczne - krzyżowymi, dwie kaplice boczne kopułami z latarniami, a kaplica przyległa do nawy zachodniej i fasady sklepieniem żaglastym. Wnętrze świątyni jest bogato zdobione dekoracjami stiukowymi, a polichromia z ok. 1702 r. jest dziełem franciszkanina Adama Swacha; w prezbiterium i nawie głównej przedstawione są sceny z życia św. Antoniego, w nawie zachodniej - św. Franciszka, a we wschodniej Najświętszej Maryi Panny. W ołtarzu głównym (ok. 1690 r., dzieło Antoniego Swacha, brata Adama) obraz Adama Swacha Wizja św. Antoniego w polu środkowym, a w zwieńczeniu obraz NMP Niepokalanie Poczętej (kopia z 1877 wg B. E. Murilla). Przy ścianach bocznych bogato rzeźbione i intarsjowane stalle z pocz. XVIII w., ozdobione rzeźbami świętych franciszkańskich. Nad stallami dwa epitafia z 1754 r. Floriana i Wojciecha Zdzychowskich; w XIX w. przypisano je błędnie Janowi Radolińskiemu (zm.1761) i Janowi Łąckiemu (zm.1694).
Do nawy głównej przylegają dwie czworoboczne kaplice nakryte kopułami z latarniami. Kaplicę Matki Bożej zbudowano do 1681 r., a w niej znajduje się łaskami słynący obraz Matki Bożej, dziś nazywany Matki Bożej w Cudy Wielmożnej - Pani Poznania. Jest on kopią cudownego wizerunku z sanktuarium Matki Boskiej Pocieszenia w Borku - Zdzieżu. Tradycja głosi, że zanim trafił on do kaplicy kościoła był własnością franciszkańskiego zakonnika Tomasza Dybowskiego. W 1670 r. obraz umieszczono czasowo w ołtarzu głównym, a kiedy w kaplicy w l. 1688-93 powstał ołtarz (dzieło Antoniego i Adama Swachów), w jego polu środkowym w 1713 r., w bogatej srebrnej ramie z l. 1676-1718 umieszczono obraz Maryi z Dzieciątkiem (koronowany w 1968 r.). Kiedy obraz maryjny jest zasuwany, ukazują się obrazy św. Józefa i św. Jana Ewangelisty, a z boków wizerunki św. Franciszka i św. Antoniego. Po bokach obrazy św. Anny i św. Joachima, w szczycie ołtarza rzeźby aniołów i św. Michała Archanioła, zaś w dole ołtarza wizerunki gwardiana Wojciecha Zawadzkiego i brata Tomasza Dybowskiego. Kopułę kaplicy zdobi bogata dekoracja sztukatorska z warsztatu Alberto Bianco z 1701 r., a na jej podstawie rzeźby Chrystusa i Apostołów, zaś sklepieniezdobią cztery medaliony z sylwetkami świętych niewiast.
Po stronie przeciwnej kaplica św. Franciszka z Asyżu zbudowana do 1757 r., także z bogatą dekoracją sztukatorską. W polu środkowym rokokowego ołtarza z 1757 r. obraz Adama Swacha - Św. Franciszek otrzymuje odpust Porcjunkuli, a w zwieńczeniu płaskorzeźba Odnalezienie grobu św. Franciszka, a nad nim rzeźba św. Franciszka. W podstawie kopuły rzeźby świętych franciszkańskich, zaś sklepienie kopuły zdobią medaliony z sylwetkami świętych mężów i niewiast.
W nawie głównej ambona z lat 1732-33, a po przeciwnej barokowy nagrobek Wojciecha Rydzyńskiego (zm. 1733) i jego żony Anny z Proskich (zm. 1736). Nawę główną zamyka od północy chór muzyczny z organami, wsparty na filarach i półkolistych arkadach.
W arkadach międzynawowych sześć późnobarokowych ołtarzy bocznych z 1755 r. oraz dwa barokowe epitafia z XVIII w.: Katarzyny ze Smoszewskich Skrzetuskiej (zm. 1701) i Doroty z Rogalińskich Kołaczkowskiej (zm. 1719). Do nawy zachodniej przylega kaplica Najświętszego Serca Jezusowego z l. 1757-58, przebudowana na pocz. XX w. wg proj. Lucjana Michałowskiego. Jej neobarokowy wystrój pochodzi z lat 1928-29.
Wróć do listy