Ostrów Tumski
Ostrów Tumski
Naszą wycieczkę zaczynamy na Ostrowie Tumskim, czyli wyspie utworzonej między rzekami Wartą i Cybiną. Właśnie w tym miejscu powstał w X wieku potężny gród, obok Gniezna najlepiej ufortyfikowany w rodzącej się właśnie Polsce. O roli Poznania decydowało wówczas jego strategiczne położenie. Tak dobrych warunków do przeprawy przez Wartę nie było dziesiątki kilometrów ani na południe, ani na północ od grodu. Dodatkowo Poznań zabezpieczał od zachodu Gniezno przed potencjalnym atakiem Niemców. O jego zdobycie nie pokusił się cesarz Henryk II, który dotarł ze swym wojskiem pod Poznań w 1005 r. i tu zawarł układ z królem Bolesławem Chrobrym. Do XIII wieku poznański gród stanowił ważne ogniwo w polskim systemie obronnym. Otaczał go wał wysoki na 10-12 metrów i szeroki nawet do 25 metrów. Wał zbudowano z ziemi, kamienia i drewna, wielokrotnie przebudowywano i wzmacniano. Wejścia do grodu strzegły drewniane bramy, a system uzupełniono jeszcze wieżami obserwacyjnymi. Fragmenty wału przetrwały do dziś i są jedną z głównych atrakcji powstałego przy ulicy Posadzego Rezerwatu Archeologicznego Genius Loci. W rezerwacie zwiedzający mają okazję niemal dotknąć odsłoniętych konstrukcji grodu poznańskiego, podziwiać geniusz inżynieryjny budowniczych i rozmach tej realizacji. Wyjątkowe wrażenia potęgują nowoczesne otoczenie i multimedialne metody prezentacji.
Poznański gród składał się z dwóch członów. Pierwszy to gród książęcy, ulokowany w trójkącie ulic: Panny Marii, Ostrów Tumski i Placu Katedralnego. Głównym jego elementem był pałac książęcy z kaplicą (palatium) zlokalizowany mniej więcej w miejscu kościoła Najświętszej Panny Marii. Drugi człon grodu otoczony osobnymi wałami zlokalizowano wokół kościoła katedralnego, który stał w tym miejscu od 968 r. System uzupełniony był jeszcze o ufortyfikowaną osadę kupców i rzemieślników: między ulicami Wyszyńskiego, Zagórze, Wieżową.
W 1038 r. gród spalił czeski książę Brzetysław. To właśnie wtedy, jak pisał kronikarz Gall Anonim, w poznańskiej katedrze zalęgły się dzikie zwierzęta, a stolicę przeniesiono do Krakowa. Tym niemniej gród poznański szybko odbudowano, a kiedy w 1138 r. podzielono Polskę na dzielnice, Poznań został stolicą Wielkopolski.