Biblioteka Raczyńskich (pl. Wolności 19)
Ufundował ją Edward Raczyński. Klasycystyczny gmach biblioteki wybudowano w l. 1822-29, wg planów wykonanych w Rzymie przez nieznanego architekta. Elewacja frontowa budynku, z imponującą kolumnadą utworzoną przez 12 par żeliwnych kolumn korynckich, wzorowana jest na wschodniej ścianie paryskiego Luwru. Był to pierwszy w Polsce budynek wzniesiony wyłącznie dla pomieszczenia zbiorów bibliotecznych. Zniszczony w 1945 r. gmach odbudowano w 1.1953-56. Jego elewację odnowiono w 1998 r.
Otwarcie biblioteki nastąpiło 5 V 1829 r. Zgodnie ze statutem fundacyjnym przeszła na własność miasta, a zarząd nad nią pełnić miało kuratorium. Zbiorami opiekował się bibliotekarz; pierwszym z nich był historyk - Józef Łukaszewicz. Zaczątek księgozbioru stanowiło kilkanaście tysięcy tomów ofiarowanych przez fundatora. W przeddzień wybuchu II wojny światowej biblioteka posiadała ok. 165 tys.woluminów. W 1943 r., w obawie przed nalotami alianckimi, najcenniejszą część zbiorów wywieziono do majątku Józefa Aleksandra Raczyńskiego w Obrzycku. Ocalało dzięki temu 17 tys.tomów, głównie rękopisów, inkunabułów i starodruków, pochodzących w przeważającej części ze zbiorów ofiarowanych przez fundatora biblioteki. W 1945 r. spłonęły zbiory pozostawione w Poznaniu.
Biblioteka Raczyńskich jest obecnie drugą - po Bibliotece Uniwersyteckiej - książnicą miasta. Obecnie posiada ok. 1,6 mln woluminów. Księgozbiór tworzą trzy odrębne jednostki: zbiory specjalne, księgozbiór podstawowy o charakterze naukowym oraz zbiory oświatowe i beletrystyczne w filiach i punktach bibliotecznych.
Najcenniejsze pozycje zebrano w zbiorach specjalnych, m.in. ponad 9 tys.rękopisów (w tym ok. 100 dokumentów pergaminowych), blisko 18 tys.starodruków (w tym ok. 250 inkunabułów) i ok. 10 tys. jednostek kartograficznych. Do najcenniejszych pozycji należą: rękopis kodeksu z 1460 r., zawierający zbiór traktatów teologicznych Augustyna Triumphusa z Ankony, starodruki - polonica, np.dzieła Stanisława Hozjusza (1553 r.), Łukasza Górnickiego (1566 r.), Mikołaja Reja (1568 r.), druki poznańskie z oficyny Melchiora Nehringa (1577 r.) i z drukarni Jezuitów (XVII - XVIII w.). Biblioteka prowadzi również dokumentację współczesnego życia kulturalnego Poznania. W jej strukturach działa Ośrodek Dokumentacji Wielkopolskiego Środowiska Literackiego,
Bibliotece podlega kilka znanych poznaniakom placówek muzealnych: - Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza, - Pracownie Józefa Ignacego Kraszewskiego i - Mieszkanie - Pracownia Kazimiery Iłłakowiczówny oraz Izba Pamięci - Jerzego Pertka.
W latach 1828-29 dobudowano do gmachu biblioteki skrzydło północne, frontem zwrócone do dzisiejszych Al. Marcinkowskiego. Projekt skrzydła, w którym Atanazy Raczyński (brat Edwarda) zamierzał umieścić swe zbiory malarstwa, opracował Karl Schinkel. Atanazy zmienił jednak plany i wywiózł obrazy do Berlina. W nie istniejącym dziś budynku mieścił się później m.in."Hotel Drezdeński".
Tekst za: "Poznań od A do Z" pod redakcją Włodzimierza Łęckiego i Piotra Maluśkiewicza, Wydawnictwo Kurpisz S. A., Poznań 1998