Rozwój polskiej bankowości w Poznaniu rozpoczął się w 2. połowie XIX wieku
Pojęcie "bank" miało jednak wówczas znacznie szersze znaczenie niż dzisiaj. Mianem tym określano bowiem także towarzystwa ubezpieczeń gospodarczych i osobowych, placówki trudniące się obrotem towarów, które - obok zasadniczej działalności -udzielały kredytów lub pośredniczyły w ich uzyskaniu, oraz tzw. towarzystwa kredytowe.
Instytucje bankowe, powstałe w Poznaniu w XIX wieku, miały charakter spółdzielni, spółek komandytowych i towarzystw akcyjnych. Nie wszystkie spośród nich utrzymały się na rynku. Do najlepiej prosperujących należały: Bank Rolniczo-Przemysłowy, zajmujący się obsługą kredytową właścicieli majątków ziemskich; Bank Przemysłowców, udzielający kredytów rzemieślnikom, drobnym kupcom, przemysłowcom, a z czasem także rolnikom; Bank Włościański, zaspokajający potrzeby kredytowe gospodarstw chłopskich; Bank Ziemski, pośredniczący w parcelacji majątków polskich zagrożonych wykupem przez władze pruskie; Bank Związku Spółek Zarobkowych, pełniący funkcję centrali finansowej polskiej spółdzielczości, zrzeszający tzw. spółki ziemskie, które powstały w celu parcelacji dużych majątków ziemskich.
Na początku XX wieku pierwsze miejsce wśród polskich banków zajmował w Poznaniu Bank Związku Spółek Zarobkowych, który rozpoczął działalność w 1886 r. Jego kapitał zakładowy (akcyjny), wynoszący początkowo 40 tys. marek, wzrósł w 1888 r. do 500 tys., w 1901 r. - do 1 mln, w 1905 r. - do 3 mln, a w 1909 r. - do 6 mln marek. W pierwszym roku istnienia zdyskontowano weksle za 1 566 tys. marek, w 1900 r. - za 12 167 tys., a w 1913 r. - za 122 763 tys. marek. Depozyty banku wzrosły w latach 1890-1913 18-krotnie, a udzielone pożyczki 12-krotnie. Dywidenda wypłacana akcjonariuszom utrzymywała się na stałym poziomie 6%. Od 1917 r. bank objął działalnością Królestwo Polskie.
Ponadto, w 1873 r. powstało w Poznaniu pierwsze na ziemiach polskich prywatne polskie towarzystwo ubezpieczeniowe - Bank Wzajemnych Zabezpieczeń na Życie Vesta. Już w drugim roku działalności Vesta objęła swym zasięgiem Wielkie Księstwo Poznańskie, Śląsk, Pomorze, a także Hanower, Brandenburgię, Szlezwik i inne prowincje pruskie. W 1876 r. miała subdyrekcje w Berlinie, Dreźnie, Hamburgu i Wrocławiu oraz 16 agentur generalnych w różnych miastach Rzeszy Niemieckiej. Podczas I wojny światowej, otwierając w 1917 r. agenturę generalną w Warszawie, towarzystwo zwiększyło zakres swojej działalności o teren Królestwa Polskiego.