tekst
Daina Kolbuszewska
Złota Kaplica w katedrze, nazywana pierwotnie Kaplicą Królów Polskich, została ukończona w 1841 r. Stała się, obok m.in. Kopca Kościuszki w Krakowie, jednym z najważniejszych narodowych monumentów, które powstały w I połowie XIX w.
Pomnik ten wystawiony wierze, sławie, godności królewskiej..., świetności przeszłej i prawom niewygasłym...
Inicjatorem budowy pomnika upamiętniającego pierwszych władców Polski Mieszka i Bolesława Chrobrego - w formie kaplicy, kościoła czy stojących na placu pomników - był ks. Teofil Wolicki, przyszły arcybiskup gnieźnieńsko-poznański. Człowiek wybitny, cieszący się wielkim szacunkiem i popularnością - jak pisze prof. Z. Ostrowska-Kębłowska w książce poświęconej dziejom kaplicy Królów Polskich. W 1815 r. ks. Wolicki napisał odezwę skierowaną do rodaków zamieszkujących wszystkie zabory o wsparcie idei. Choć ukazała się ona drukiem dużo później, była powszechnie znana i cytowana między innymi podczas kazań w kościołach.
...pomnik ten będzie takim, iż godnie zaświadczy uczucia nasze...
W początkowej fazie dyskusji nad budową monumentu jedną z branych pod uwagę lokalizacji był kościół pw. Najświętszej Marii Panny, myślano też o ustawieniu posągów władców na placu przed katedrą. Pierwsze projekty zamówiono u Christiana
D. Raucha i Carla F. Schinkla. Równolegle gromadzono fundusze - dzięki Celestynie z Zamoyskich Działyńskiej powołany został komitet zbierający składki w Królestwie Polskim. W 1829 r. zmarł arcybiskup Wolicki i budową monumentu zajął się Edward Raczyński wspierany przez ks. Leona Przyłuskiego. Podjęto wówczas decyzję o urządzeniu jednej z kaplic w katedrze - wybór padł na kaplicę Najświętszego Sakramentu - i umieszczeniu tam posągów pierwszych władców.
...w tych ozdobach jak najwięcej wspomnień narodowych umieścić, a tym sposobem, ile możności, przeszłość związać z przyszłością...
Autorem projektów kaplicy w wybranym przez Edwarda Raczyńskiego bizantyjskim stylu został Gustav Stier, jej wystroju - Francesco M. Lanci. Program ideowy był dziełem samego Raczyńskiego. W kaplicy umieszczono sarkofag z wkomponowanymi fragmentami XIV-wiecznej tumby Bolesława Chrobrego, która stała w katedrze prawie do końca XVIII w. oraz m.in. posągi
Mieszka I i Chrobrego, autorstwa Raucha. Bogata dekoracja wnętrza (na pytanie ile złota jest w Złotej Kaplicy odpowiemy podczas prelekcji 9 września) wzbudzała kontrowersje, a jak się szybko okazało - wątpliwości było więcej.
...prowincja ta niech okupi grzech przeciwko staremu Raczyńskiemu, który powiadam wam, ciąży na niej!
Dzieje powstania Złotej Kaplicy kończą się dramatycznym akcentem. Na posągach władców Raczyński kazał wyryć (zgodny z prawdą) napis: Ofiarował do tej kaplicy Edward Nałęcz Raczyński. Wywołało to ostry konflikt, ale jego przyczyna prawdopodobnie tkwiła głębiej - w niezrozumieniu idei kaplicy jako monumentu i braku akceptacji jej artystycznego kształtu.
W styczniu 1845 r. rozgoryczony Raczyński kazał skuć feralny napis i wkrótce potem popełnił samobójstwo. Cyprian K. Norwid napisał kilka lat później: [Poznańskie] umie tylko ganić i niweczyć ludzi zasłużonych.
Zainteresował Cię ten temat? Chcesz wiedzieć więcej?