Poznan.pl, oficjalna strona Miasta Poznania

Przypadającą w 2016 roku 60. rocznica Poznańskiego Czerwca była szczególnym wydarzeniem dla mieszkańców Poznania. Działania podjęte przez przedstawicieli niemalże wszystkich środowisk: organizacji kombatanckich, władz miejskich i wojewódzkich, historyków i naukowców, szkół, instytucji kultury, artystów, mediów, a także Wielkopolan miały na celu nie tylko upamiętnienie wydarzeń, do których doszło na ulicach Poznania w 1956 roku, ale i przypomnienie Polakom o ich istocie i znaczeniu.

Przygotowania do obchodów rozpoczęły się już w październiku 2015 roku, kiedy to odbyło się pierwsze zebranie Komitetu Organizacyjnego Obchodów 60. Rocznicy Poznańskiego Czerwca 1956, którym kierował Zastępca Prezydenta Miasta Poznania Jędrzej Solarski. W skład Komitetu weszli przedstawiciele wszystkich wyżej wymienionych środowisk. Na czele Komitetu Honorowego obchodów stanął Prezydent Miasta Poznania Jacek Jaśkowiak, a w składzie gremium znaleźli się także: prezes Stowarzyszenia Poznański Czerwiec "56 Aleksandra Banasiak, prezes Związku Powstańców Poznańskiego Czerwca 1956 "NIEPOKONANI" Marian Tomaszewski, prezes Związku Kombatantów i Uczestników Powstania Poznańskiego Czerwca 1956 Włodzimierz Marciniak oraz przewodniczący NSZZ "Solidarność" Region Wielkopolska Jarosław Lange. Obchody objął patronatem Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Duda. Przez kolejne miesiące trwały prace nad kształtem przyszłego programu obchodów; poza głównymi uroczystościami w programie znalazły się przedsięwzięcia o charakterze kulturalnym, naukowym, edukacyjnym i sportowym.

W miesiącach poprzedzających uroczystości rocznicowe organizowano wiele działań o charakterze edukacyjnym, które miały przybliżyć dzieciom i młodzieży historię roku 1956. Odbyły się m.in. przygotowane przez Muzeum Powstania Poznańskiego - Czerwiec 1956 spacery historyczne "Śladami Poznańskiego Czerwca" z udziałem kombatanta Jerzego Majchrzaka; cykl "Spotkań z historią..." przy udziale uczestników Czerwca 1956 czy lekcje terenowe "Tramwajem przez historię najnowszą", zorganizowane przez poznański oddział Instytutu Pamięci Narodowej.

Niemal od pierwszych dni czerwca 2016 roku Poznań zamienił się w arenę wydarzeń uświetniających obchody Czerwca '56, odbywających się przy zauważalnym zaangażowaniu dzieci i młodzieży. Istotnym elementem pogłębiającym świadomość o Czerwcu '56 wśród młodego pokolenia były warty honorowe pod Pomnikiem Poznańskiego Czerwca 1956. Młodzież szkolna pełniła je od 6 do 23 czerwca przez trzy godziny każdego dnia. W akcję było zaangażowanych łącznie 120 szkół z Poznania, Rokietnicy i Mosiny. Z wartą honorową pod Pomnikiem stanęły również przedszkolaki z Przedszkola nr 83 na poznańskim Grunwaldzie.

W dniach 18-19 czerwca 2016 roku w Szkole Podstawowej nr 2 im. Henryka Sienkiewicza w Murowanej Goślinie odbył się I Turniej Minisiatkówki Dziewcząt i Chłopców im. Romka Strzałkowskiego.

Młodzież z Gimnazjum nr 3 im. Bohaterów Poznańskiego Czerwca 1956 roku z Zespołu Szkół Mistrzostwa Sportowego nr 2 w Poznaniu uczciła pamięć o roku 1956 biegową "sztafetą pamięci" spod bramy głównej Zakładów Cegielskiego na plac Mickiewicza. Sztafeta zainaugurowała uroczyste spotkanie poznańskiej młodzieży z uczestnikami Czerwca '56, które odbyło się pod Pomnikiem. Podczas spotkania zaprezentowano przygotowany przez uczniów Zespołu Szkół Mistrzostwa Sportowego nr 2, Ogólnokształcącej Szkoły Baletowej im. Olgi Sławskiej-Lipczyńskiej, Poznańskiej Szkoły Chóralnej im. J. Kurczewskiego oraz Zespołu Szkół Handlowych im. Bohaterów Poznańskiego Czerwca "56 program artystyczny "Rozstrzelano Twoje serce w Poznaniu, czyli WOLNOŚĆ - diament do oszlifowania w naszych rękach" autorstwa Sylwestra Samulskiego, który wraz z Joanną Grem odpowiadał również za scenografię.

25 czerwca odbył się przejazd rowerowy spod "poznańskich krzyży" pod bramy "Cegielskiego" zorganizowany przez Radę Osiedla Wilda, a także mecz piłki wodnej Poznań - Budapeszt zorganizowany przez Wydział Sportu Urzędu Miasta Poznania, Klub Sportowy Waterpolo Poznań oraz Termy Maltańskie. Następnego dnia miał miejsce turniej piłki nożnej przygotowany przez stowarzyszenie "Kibice Razem - Lech Poznań".

Z okazji 60. rocznicy odbyły się również liczne wydarzenie kulturalne. 19 czerwca na ulicy Młyńskiej przy Areszcie Śledczym odbył się spektakl pt. "Stukot/Czerwiec "56" Stowarzyszenia Teatralnego ANTRAKT, w reżyserii Janusza Stolarskiego, według scenariusza Adama Suwarta, 25 czerwca na dziedzińcu Urzędu Miasta Poznania - premiera spektaklu "Gniew" przygotowanego przez poznański Teatr Ósmego Dnia. Teatr Nowy w Poznaniu postanowił przypomnieć spektakl z 2013 roku "Gorączka Czerwcowej Nocy" w reżyserii Remigiusza Brzyka, zaś Teatr Ósmego Dnia - spektakl "Dwie niepodobne historie".

26 czerwca w hali W-7 Zakładów Cegielskiego odbył się koncert zespołu De Press, połączony z przekazem multimedialnym. Zespół zaprezentował utwory inspirowane m.in. wierszem Kazimiery Iłłakowiczówny "Rozstrzelano moje serce w Poznaniu" czy osobistymi opowieściami tych, którzy Poznański Czerwiec przeżyli, m.in. Włodzimierza Marciniaka.

W obchody wpisał się również zorganizowany przez Wielkopolskie Muzeum Niepodległości koncert multimedialny "Romek". Skomponowany przez Jerzego Fryderyka Wojciechowskiego utwór poświęcony został najmłodszej ofierze Czerwca '56 - 13-letniemu Romkowi Strzałkowskiemu. Utwór wykonała ponad czterdziestoosobowa orkiestra złożona z młodych muzyków, którym towarzyszyli odgrywający rolę Romka Strzałkowskiego nastoletni pianista i tancerz. Na scenie pojawił się także kolega Romka, pan Jacek Tomaszewski, który podzielił się z publicznością swoimi wzruszającymi wspomnieniami.

Zapoznanie się z przebiegiem wydarzeń "czarnego czwartku" i ich szerszym kontekstem historycznym umożliwiały poznaniakom wystawy plenerowe. 25 czerwca przed CK "Zamek" otwarto przygotowaną przez Muzeum Powstania Poznańskiego - Czerwiec 1956 wystawę "Czerwiec "56. Nie karmi się kulami ludzi, którzy wołają o chleb" autorstwa Kingi Przyborowskiej, zaś dwa dni później w ogrodzie zamkowym - wystawę Instytutu Pamięci Narodowej, Węgierskiego Instytutu Kultury w Warszawie i węgierskiego Komitetu Pamięci Narodowej "1956: Polska Węgry. Historia i pamięć".

W przeddzień głównych uroczystości w Sali Wielkiej CK "Zamek" w Poznaniu odbyło się spotkanie uczestników i kombatantów Poznańskiego Czerwca "56 i ich rodzin z władzami wojewódzkimi i miejskimi.

28 czerwca 2016 o godz. 6.00 dźwięk fabrycznych syren rozpoczął oficjalne uroczystości 60. rocznicy. Pomimo wczesnej pory przy bramie Fabryki Pojazdów Szynowych HCP zebrał się spory tłum osób, aby oddać hołd uczestnikom wydarzeń 1956 roku. Następnie złożono kwiaty pod tablicą upamiętniającą studentów Politechniki Poznańskiej poległych w Czerwcu "56 oraz pod tablicą pamiątkową Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego przy ul. Roboczej.

O godzinie 10.00 uczestnicy uroczystości złożyli kwiaty pod tablicą pamiątkową dawnej zajezdni MPK przy ul. Gajowej, a następnie przeszli na ul. Kochanowskiego pod Pomnik Poległych w Powstaniu Poznańskim 28-30 czerwca 1956 roku. Ważnym punktem uroczystości na ul. Kochanowskiego było odsłonięcie na budynku Komendy Wojewódzkiej Policji w Poznaniu pamiątkowej tablicy przedstawiającej przestrzeloną marynarkę, a poniżej słowa obrońcy poznańskich robotników Stanisława Hejmowskiego: "i te strzały nie były już dane w powietrze, ale do ludzi". Odbyła również rekonstrukcja historyczna przygotowana przez Związek Harcerstwa Polskiego z pomocą Muzeum Powstania Poznańskiego - Czerwiec 1956. Po zakończeniu uroczystości na ul. Kochanowskiego uczestnicy udali się pod Bramę Główną Zakładów Cegielskiego, aby i w tym miejscu oddać hołd.

Na uroczystości 60. rocznicy do Poznania przyjechali Patron Honorowy uroczystości, Prezydent Andrzej Duda, oraz Prezydent Węgier János Áder. Około godziny 16.00 odwiedzili oni Muzeum Powstania Poznańskiego - Czerwiec 1956, gdzie spotkali się m.in. z uczestnikami Czerwca "56, pracownikami Muzeum oraz młodzieżą. Honorowi goście nie ukrywali, iż podczas zwiedzania ekspozycji największe emocje wzbudziła w nich koszulka, w której zginął 13-letni Romek Strzałkowski.

Centralnym elementem obchodów 60. rocznicy Czerwca '56 były uroczystość na pl. Adama Mickiewicza, pod Pomnikiem Poznańskiego Czerwca 1956, poprzedzone uroczystą mszą świętą w intencji Ofiar Czerwca "56 w kościele oo. Dominikanów przy al. Niepodległości. Eucharystii przewodniczył metropolita poznański abp Stanisław Gądecki, przewodniczący KEP. Homilię wygłosił prymas Polski abp Wojciech Polak. Uroczystości na placu zgromadziły tłumy poznaniaków. Poza Prezydentami Polski i Węgier wśród przybyłych gości znaleźli się m.in. uczestnicy wydarzeń czerwcowych, były Prezydent RP Lech Wałęsa, wicepremier Piotr Gliński, przedstawiciele miasta z Prezydentem Jackiem Jaśkowiakiem na czele.

Podczas uroczystości przemówienia wygłosili Prezydent RP Andrzej Duda, Prezydent Węgier Janos Ader i Prezydent Miasta Poznania Jacek Jaśkowiak. W imieniu uczestników Poznańskiego Czerwca do zebranych zwróciła się Aleksandra Banasiak, pielęgniarka. Głos zabrał także Przewodniczący ZR Wielkopolska NSZZ "Solidarność" Jarosław Lange. Ważnym momentem uroczystości było wspomnienie poległych w Czerwcu "56. Ich nazwiska wraz z harcerzami odczytała Aleksandra Banasiak. Następnie odbyła się ceremonia składania kwiatów pod Pomnikiem Poznańskiego Czerwca 1956.

Finałem obchodów w Poznaniu było multimedialne widowisko "Ksenofonia. Symfonia dla Innego" w reżyserii Jana Komasy.

Po zakończeniu oficjalnych uroczystości poznaniacy do późnych godzin wieczornych oglądali wystawy przed Zamkiem, a część obecnych w akcie jedności z bohaterami tamtych dni zgromadziła się pod Muzeum Powstania Poznańskiego - Czerwiec 1956, gdzie przy cyfrach 1956 zapalono znicze.

Kinga Przyborowska

Źródła: Kinga Przyborowska, Maria Skrzypczak, Muzeum Powstania Poznańskiego - Czerwiec 1956, Katalog Muzeum Powstania Poznańskiego - Czerwiec 1956, red. Kinga Przyborowska, Wydawnictwo  Wielkopolskie Muzeum Niepodległości, Poznań 2017.