25. rocznica
25. rocznica była przełomowym momentem w drodze do przywracania pamięci Poznańskiego Czerwca 1956. Dla "Solidarności" godne upamiętnienie ofiar i uczestników poznańskiego buntu było jednym z najważniejszych postulatów. W tym celu postanowiono wybudować pomnik, postawić pamiątkowe tablice, a także zorganizować obchody, którym towarzyszyć miał szereg działań naukowych, kulturalnych, edukacyjnych.
28 czerwca 1981 roku o 10.00 fabryczne syreny i kościelne dzwony dały sygnał do rozpoczęcia centralnych uroczystości rocznicowych. Poznań zamienił się w arenę pamięci Poznańskiego Czerwca, a emocje i wzruszenie czuć było niemal w powietrzu. Główne uroczystości odbywały się w historycznym centrum wydarzeń Poznańskiego Czerwca, czyli na placu Mickiewicza. Na miejscu zgromadził się tłum około 200 tysięcy osób. Punktem kulminacyjnych uroczystości było odsłonięcie Pomnika Poznańskiego Czerwca 1956, nim jednak to się stało, głos zabrał przewodniczący "Solidarności" - Lech Wałęsa.
Uroczystego aktu odsłonięcia Pomnika dokonał Stanisław Matyja, który w przejmującym przemówieniu apelował, aby już nigdy tragedia buntu poznańskiego nie powtórzyła się. Następnie Pomnik został poświęcony przez metropolitę poznańskiego arcybiskupa Jerzego Strobę. W trakcie apelu poległych z wieży Zamku Cesarskiego opuszczono szarfę z nazwiskami ofiar Czerwca 1956, ustalonymi przez Aleksandra Ziemkowskiego (łącznie było ich 74, w tym 3NN). Następnie odbyła się uroczysta msza, podczas której odczytano telegram od Jana Pawła II.
Obchody Poznańskiego Czerwca zostały poprzedzone konferencją naukową zorganizowaną przez Edmunda Makowskiego z Instytutu Historii UAM w Poznaniu (odbyła się 4 maja 1981 roku), a także sesją naukową zorganizowaną przez Janusza Ziółkowskiego i Edmunda Makowskiego na Wydziale Nauk Społecznych UAM (27 czerwca 1981). W przeddzień uroczystości w Zakładowym Domu Kultury HCP otwarto wystawę pt. Grafika i malarstwo Czerwca 1956 roku.
Przygotowania do obchodów obejmowały również utrwalenie pamięci Czerwca '56 w topografii miasta. Decyzją Miejskiej Rady Narodowej, na wniosek NSZZ "Solidarność"Zakładów Cegielskiego, fragment ulicy Dzierżyńskiego - trasa pamiętnego przemarszu robotników "Cegielskiego"- został przemianowany na 28 Czerwca 1956 r., a część jeżyckiej ulicy Mylnej uzyskała nazwę Romka Strzałkowskiego (odsłonięto również tablicę poświęconą jego pamięci). Tablice pamiątkowe odsłonięto także: przy bramie ZNTK, przy bramach Zakładów HCP oraz przy budynku Szpitala im. F. Raszei.
Niewątpliwie bardzo ważnym wydarzeniem było ukazanie się książki pod red. Jarosława Maciejewskiego i Zofii Trojanowiczowej pt. Poznański Czerwiec 1956. Była to pierwsza monografia poświęcona tej tematyce. Społeczny głód wiedzy okazał się tak silny, że nakład 50 tysięcy rozszedł się na pniu.
Na wspomnienie zasługuje również ciesząca się wówczas ogromną popularnością wystawa fotograficzna "Poznański Czerwiec 1956", która została otwarta w holu Auli UAM. Ekspozycję zwiedzało dziennie ok. 4000 osób
Dla uczczenia pamięci o Czerwcu "56 wybito również kilka medali pamiątkowych, a także przygotowano program artystyczny. Jednym z głównych wydarzeń była premiera spektaklu Izabeli Cywińskiej Oskarżony: Czerwiec "56, która odbyła się 28 czerwca 1981 roku.
Podniosła uroczystość 25. rocznicy Poznańskiego Czerwca, będąca momentem niezwykle emocjonującym, pełnym wzruszeńi odkryć, głęboko wryła się w pamięć mieszkańców Poznania.
Kinga Przyborowska
Źródła: Piotr Grzelczak, Poznański Czerwiec 1956. Walka o pamięć w latach 1956-1989, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2016.