Najczęściej zadawane pytania
Na czym polega leczenie odwykowe?
Leczenie odwykowe polega na uczestnictwie w psychoterapii, podczas której pacjent ma okazję dowiedzieć się na czym polega jego uzależnienie oraz nabywa umiejętności radzenia sobie z głodem alkoholowym i nawrotami. Podczas terapii pacjenci uczą się jak sobie radzić z emocjami i problemami dnia codziennego bez pomocy substancji psychoaktywnych.
Skuteczność terapii wynosi ok. 30-40%. Duży wpływ na efektywność leczenia ma postawa samego pacjenta oraz jego zaangażowanie i aktywny udział w terapii. Program podstawowy psychoterapii trwa od 6 do 8 tygodni w oddziałach całodobowych i dziennych lub ok. 6 miesięcy w placówkach ambulatoryjnych. Kolejny etap to program pogłębionej psychoterapii, trwający ok. 12-18 miesięcy. Leczenie osób uzależnionych jest bezpłatne również dla osób nieubezpieczonych.
Poza terapią profesjonalną, pomocne może być uczestnictwo w środowisku samopomocowym (wspólnoty AA, kluby abstynenckie).
Jak dotąd nie wynaleziono leku na uzależnienie, który mógłby zastąpić psychoterapię, wszelkie leki mogą być stosowane pod kontrolą lekarza, najlepiej psychiatry z placówki odwykowej i stanowią jedynie wsparcie dla działań terapeutycznych.
Kiedy można uruchomić procedurę zobowiązania do leczenia odwykowego?
Aby zobowiązać daną osobę do leczenia odwykowego, muszą wystąpić jednocześnie zarówno uzależnienie od alkoholu, jak i jedna z przesłanek wskazanych w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi:
1. Rozkład życia rodzinnego
2. Demoralizacja małoletnich
3. Uchylanie się od pracy
4. Systematyczne zakłócanie spokoju lub porządku publicznego
Oznacza to zatem, że samo stwierdzenie uzależnienia nie wystarczy, aby taką procedurę uruchomić. Musi wystąpić jeszcze przynajmniej jedno negatywne zachowanie spośród wymienionych powyżej. W innym przypadku nie ma podstaw do skierowania sprawy do sądu.
Kto może zainicjować procedurę i w jakiej formie?
Zawiadomienie do Komisji może złożyć zarówno osoba prywatna, jak i instytucja publiczna (np. policja, ośrodek pomocy społecznej, szkoła, a także, działający w każdej dzielnicy, zespół interdyscyplinarny albo grupa robocza do spraw przeciwdziałania przemocy). Zatem każdy, kto ma uzasadnione podejrzenie, że dana osoba jest uzależniona oraz, że w związku z piciem dopuszcza się zachowań wymienionych w omawianych wyżej przesłankach, może zgłosić ten fakt do Komisji. Oznacza to, że jeśli jesteś żoną lub mężem osoby uzależnionej, ale z jakichś względów obawiasz się osobistego uczestnictwa w procedurze, możesz poprosić o złożenie takiego wniosku np. pracownika socjalnego albo inną osobę lub instytucję, która będzie gotowa to uczynić i będzie dysponowała stosownymi informacjami na temat funkcjonowania osoby uzależnionej.
Jakie dowody powinnam/powinienem dostarczyć komisji?
Ustawa nie wskazuje, jakie informacje powinny zostać zawarte we wniosku o uruchomienie procedury. Jednak na pewno trzeba wskazać dane osoby, która składa takie zawiadomienie (wnioski anonimowe nie mogą być rozpatrywane, ponieważ nie stanowią dowodu dla sądu) oraz to, że wnioskodawcą domaga się uruchomienia postępowania zmierzającego do zobowiązania do leczenia odwykowego. Dla ułatwienia dalszego postępowania należy w uzasadnieniu zawiadomienia opisać, w jaki sposób picie osoby, względem której chcemy rozpocząć procedurę, negatywnie wpływa na rodzinę, dzieci czy zakłócanie porządku publicznego. Krótko mówiąc, należy wskazać okoliczności, które zgodnie z ustawą są wymagane, aby można było skierować sprawę do sądu, czyli uzależnienie od alkoholu (ostatecznie potwierdzają to biegli) oraz uzasadnić występowanie jednej z następującej konsekwencji: rozkład życia rodzinnego, demoralizacja małoletnich, uchylanie się od pracy lub systematyczne zakłócanie spokoju lub porządku publicznego.
W zawiadomieniu można też wskazać inne osoby, które będą mogły udzielić Komisji, a potem ewentualnie sądowi, dodatkowych informacji potwierdzających opisaną przez wnioskodawcę sytuację. Należy jednak pamiętać, że Komisja nie może tych osób wzywać (ponieważ nie jest sądem), więc ich stawiennictwo na posiedzeniu Zespołu może być jedynie dobrowolne.
Co mogę zrobić, żeby mąż/żona nie czytał (a) moich zeznań?
Komisja może odmówić pokazywania osobie zobowiązywanej zeznań złożonych przez wnioskodawcę, czy świadków, wtedy, kiedy ich ujawnienie mogłoby narazić te osoby na niebezpieczeństwo. Jeśli zatem czujesz się w jakiś sposób zagrożony/zagrożona, poinformuj o tym Komisję i poproś, aby w protokole rozmowy odnotowali informację o nieujawnianiu treści zgłoszenia.
Należy jednak pamiętać, że w sytuacji, kiedy sprawa trafi do sądu, zobowiązywany będzie miał pełny dostęp do materiałów postępowania.
Jak wygląda postępowanie przed sądem?
Należy pamiętać, że uczestnikami postępowania sądowego są Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz osoba zobowiązywana. Sąd wyda postanowienie w przedmiocie zobowiązania do leczenia odwykowego po przeprowadzeniu rozprawy oraz wysłuchaniu osoby zobowiązywanej. Taka rozprawa musi odbyć się nie później niż po upływie miesiąca od daty złożenia wniosku przez Komisję, która przekazuje zebraną dokumentację wraz z opinią biegłych, jeśli badanie zostało zrealizowane. Może także wnioskować o wezwanie na rozprawę określonych świadków lub biegłych. Jeśli badanie przez biegłych nie zostało przeprowadzone, bo zobowiązywany nie zgłaszał się, sąd przed wydaniem postanowienia zarządza poddanie takiej osoby odpowiednim badaniom. Jeśli biegli nie ustalili jednoznacznie, czy osoba jest uzależniona, czy nie, sąd może zarządzić skierowanie takiej osoby na obserwację do zakładu lecznictwa odwykowego. Jeśli zobowiązany nie stawi się do placówki, sąd może zarządzić przymusowe doprowadzenie przez policję.
Co w sytuacji, w której osoba zobowiązywana nie stawia się na rozprawę do sądu i nie ma usprawiedliwienia, np. zwolnienia lekarskiego?
W sytuacji nieusprawiedliwionego niestawienia się do sądu, sądowi przysługuje wydanie zarządzenia o przymusowym doprowadzeniu takiej osoby na rozprawę przez policję.
Czy jako wnioskodawca będę musiał (a) ponieść koszty sądowe?
Nie. Ogół kosztów postępowania, w tym koszt przeprowadzenia badania przez biegłych, poniesie Komisja. Natomiast jeśli na wniosek zobowiązywanego zostaną przeprowadzone jakieś dodatkowe czynności, wtedy koszty te będą obciążały osobę zobowiązywaną.
Co mogę zrobić, jeśli osoba uzależniona mimo postanowienia sądu nie chce się leczyć?
Jeśli zobowiązany nie realizuje postanowienia sądu, należy zgłosić ten fakt albo bezpośrednio do sądu, albo poinformować o tym kuratora, jeśli sąd takiego przydzielił. Sądowe zobowiązanie jest ważne przez 2 lata i w tym czasie policja na polecenie sądu może dowieźć, nawet kilkakrotnie, taką osobę do placówki leczenia odwykowego. Po upływie 2 lat procedurę trzeba uruchomić i przeprowadzić ponownie. Za niepodjęcie czy nieukończenie leczenia nie grożą żadne sankcje - osoba zobowiązana nie płaci grzywny ani nie idzie do więzienia. Wynika to z faktu, że procedura zobowiązania do leczenia odwykowego nie jest procedurą karną, a osoba zobowiązywana nie jest w tym postępowaniu przestępcą.
Należy też jasno powiedzieć, ze nie ma podstaw prawnych do ponownego składania wniosku do Komisji, jeśli od czasu wydania sądowego orzeczenia nie minęły 2 lata, nawet, jeśli osoba zobowiązana nie podjęła leczenia lub go nie ukończyła lub, mimo leczenia, pije dalej. Postanowienie sądowe dotyczy samego faktu zobowiązania i nie gwarantuje efektów leczenia, dlatego nawet w sytuacji, w której osoba uzależniona po zakończonej terapii pije alkohol, nie stanowi to wystarczającej przesłanki do ponownego uruchomienia procedury przed upływem 2 lat.
Jak mogę pomóc sobie?
Dorośli członkowie rodzin z problemem alkoholowym mogą znaleźć pomoc w placówkach leczenia odwykowego, gdzie poza programami dla osób uzależnionych prowadzone są także programy terapeutyczne lub psychoedukacyjne dla ich rodzin.
Czasem grupy wsparcia dla rodzin osób uzależnionych funkcjonują przy punktach konsultacyjnych w gminach. Inną formą pomocy są także samopomocowe grupy Al-Anon przeznaczone dla osób, które znajdują się w bliskich związkach emocjonalnych z uzależnionymi i doświadczają problemów związanych z ich piciem.
Pamiętaj, że nie musisz czekać aż osoba uzależniona podejmie leczenie i przestanie pić. Niezależnie od jej decyzji możesz odzyskać spokój, poczuć ulgę i poprawić jakość swojego funkcjonowania. Nie zwlekaj ze zgłoszeniem się po pomoc i wsparci psychologiczne.
Co mam zrobić, jeśli osoba uzależniona stosuje przemoc wobec mnie albo moich dzieci?
Picie alkoholu zwiększa prawdopodobieństwo stosowania przemocy wobec bliskich, choć zwykle nie jest jedyną przyczyną zachowań agresywnych. Osoby krzywdzone często odczuwają wstyd i lęk, trudno im o swojej sytuacji opowiedzieć. Jeśli twój partner zachowuje się agresywnie wobec ciebie albo twoich dzieci, masz prawo się bronić. Nic nie usprawiedliwia przemocy, a więc również nadużywanie alkoholu. O pomoc możesz zwrócić się do ośrodka pomocy społecznej, do dzielnicowego, a także do Komisji. W każdej sytuacji bezpośredniego zagrożenia dzwoń pod numer alarmowy 112.