Wzgórze
Wzgórze św. Wojciecha to miejsce lokalizacji jednej z najstarszych poznańskich osad. Przypuszcza się, że już ponad 1000 lat temu była ona związana z książęcym grodem na Ostrowie Tumskim. Wysokie wzniesienie w pobliżu Warty miało znaczenie strategiczne, dlatego powstał tu prawdopodobnie obiekt obronny, wspomagający główny gród. W 997 r. mszę miał tu odprawić św. Wojciech, zmierzający na misję do Prus. Kult biskupa rozpowszechnił książę Bolesław Krzywousty, wznosząc prawdopodobnie w tym miejscu w XII wieku romański kościół pod jego wezwaniem.
Właścicielem osady do 1244 r. był książę. Później przeszła ona w ręce biskupów i stanowiła niezależną od władz i sądownictwa miasta Poznania jurydykę.
Osada na Wzgórzu św. Wojciecha rozwijała się dzięki przebiegającej przez nią głównej trasie handlowej na Pomorze oraz dzięki przepływającej w sąsiedztwie rzece Wierzbak, na której już w średniowieczu budowano młyny. W bezpośrednim sąsiedztwie Wzgórza zlokalizowano dwa z nich: młyn Podgórnik i Przepadek.
W XVI w. Wzgórze św. Wojciecha stało się ostoją braci czeskich i luteranów, zmuszonych wznosić swoje świątynie poza granicami katolickiego Poznania. Należący do nich zespół budynków został ostatecznie zniszczony w okresie kontrreformacji. W 1618 r. pojawili się na Wzgórzu karmelici bosi, wznosząc kościół oraz klasztor.
Po potopie szwedzkim przedmieście straciło na znaczeniu, niszczone podczas licznych oblężeń Poznania. Aż do XIX wieku zachowało parterową, wiejską zabudowę. W 1797 r. zostało włączone w granice administracyjne miasta.
Południowo-zachodni stok Wzgórza zajmowany był w dużej części przez ogrody karmelickie. Po zajęciu miasta przez władze pruskie oraz kasacie zakonu w roku 1801 wydzielono tam plac do ćwiczeń wojskowych. W pobliżu postawiono wkrótce wielki zespół magazynowo-koszarowy.
Północny stok Wzgórza św. Wojciecha został znacznie przekształcony w XIX w. W 1808 r. powstał tu cmentarz starofarny (obecnie Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan). W okresie budowy Twierdzy Poznań zlokalizowano tu Fort św. Wojciecha (Hake). Jego głównym zadaniem było osłanianie jazu na Wierzbaku. Fort został rozebrany na początku XX w. - na jego miejscu wytyczono ulice (obszar od ul. Księcia Józefa do ul. Na Podgórniku).
Zabudowania na Wzgórzu św. Wojciecha zostały zniszczone w 1945 r., kiedy w pobliżu - na Cytadeli - toczyły się najcięższe walki o wyzwolenie Poznania. W okresie powojennym obiekty zostały częściowo odbudowane.