Dookoła świata z Pawełem Edmundem Strzeleckim - wystawa w Fotoplastykonie Poznańskim
02.10
– 31.01.2024
Cała wystawa przygotowana jest w 3 językach - polskim, angielskim i ukraińskim.
Paweł Edmund Strzelecki to jeden z najwybitniejszych polskich podróżników i odkrywców. Był pierwszym Polakiem, który odbył podróż dookoła świata w celach naukowych. Urodził się w 1797 roku w Głuszynie, wówczas podpoznańskiej wsi. Lata młodości spędził w Wielkopolsce, Warszawie i Krakowie. W 1834 roku wyruszył w samodzielną podróż dookoła świata. Pierwszy etap - z Liverpoolu do Nowego Jorku pokonał żaglowcem, a trwało to... 45 dni! Strzelecki odwiedził wszystkie ówcześnie znane kontynenty (Antarktydę odkryto dopiero w 1895 roku). Zajęło mu to ponad dziewięć lat. Podczas wypraw badawczych poruszał się przeważnie pieszo. W samej tylko Australii przemierzył, z dwudziestokilogramowym plecakiem na barkach ponad 11 000 km! Był człowiekiem o rozległych zainteresowaniach naukowych. Podczas wypraw prowadził badania z zakresu geologii, mineralogii, kartografii, wulkanologii, meteorologii, a nawet etnografii czy paleontologii. Dał się też poznać jako człowiek wielkiego serca. Podczas klęski głodu w Irlandii w latach 1845-1849 pospieszył jako ochotnik na pomoc ofiarom. Szacuje się, że dzięki jego pracy i zaangażowaniu przy koordynacji pomocy humanitarnej udało się uratować ponad 200 000 irlandzkich dzieci.
Wystawa prezentuje stereofotografie z II poł. XIX w., przedstawiające miejsca, które odwiedził Paweł Edmund Strzelecki.
Fotoplastykon, nazywany przez Zbigniewa Herberta "wielką brązową beczką", służy do prezentowania trójwymiarowych zdjęć - stereofotografii, czyli dwóch niemal identycznych wizerunków, które układ optyczny mechanizmu przetwarza w jeden przestrzenny obraz. Za pierwowzór maszyny uznaje się wynaleziony przez Aloisa Polaneckiego tzw. salon stereoskopowy, który był przenośną atrakcją pokazywaną na jarmarkach. Pierwszy prawdziwy fotoplastykon skonstruował August Fuhrmann. Urządzenie, nazywane również Kaiser-Panoramą (cesarską panoramą), uruchomiono po raz pierwszy w 1883 r.
Początki Fotoplastykonu Poznańskiego giną w mroku historii. Pierwsza wzmianka na temat poznańskiej Kaiser-Panoramy pochodzi z 1907 r., jednak był to najprawdopodobniej inny aparat niż ten, który przetrwał do dziś. Istnieją również informacje o fotoplastykonie działającym w stolicy Wielkopolski od 1923 r., jednak są one niepotwierdzone. Pewne jest, że znane dzisiaj urządzenie pojawiło się w naszym mieście po II wojnie światowej jako własność państwa Silskich. Dostępne początkowo przy ul. Piekary 19, pod koniec 1950 r. przeniesione zostało do lokalu przy ul. Armii Czerwonej 53 (dzisiaj ul. Święty Marcin). Na początku lat 70. fotoplastykon nabył poznański fotografik, Władysław Rut, a w 1982 r. odziedziczył go jego syn - również twórca - Antoni Rut, który założył galerię "Fotoplastykon" funkcjonującą do 2005 r. Niestety, początek nowego millenium przyniósł zapomnienie tej wiekowej konstrukcji i właściciel był zmuszony zdeponować ją w piwnicy. Na krótko aparaturę umieszczono w przestrzeni centrum handlowego Stary Browar podczas trwania 6. edycji Biennale Fotografii w 2009 r. Nowe narodziny poznańskiej Kaiser-Panoramy przypadają na 2014 r., kiedy urządzenie stało się własnością Wydawnictwa Miejskiego Posnania. Umieszczony początkowo w Galerii Miejskiej Arsenał na Starym Rynku, Fotoplastykon Poznański obecnie cieszy oczy swoim wyglądem i prezentowanymi stereofotografiami w zabytkowym gmachu Arkadii przy ul. Ratajczaka 44.
opr.sw