Poznan.pl, oficjalna strona Miasta Poznania

Wystawa przypomina najważniejsze wyróżnienie nadawane za udział w Powstaniu Wielkopolskim i służbę w Wojskach Wielkopolskich w latach 1918-1919, jej znaczenie i symbolikę.

Odznaka Pamiątkowa Wojsk Wielkopolskich została ustanowiona w dniu 14 marca 1920 r. i zatwierdzona Rozporządzeniem Ministerstwa Spraw Wojskowych z dnia 14 maja 1920 r. Stanowiła nagrodę "...dla upamiętnienia zbrojnego odruchu narodowego celem zrzucenia znienawidzonego jarzma pruskiego, i połączenia się z Macierzą, oraz okresu organizacji i działalności Wojsk Wielkopolskich...". Była jedną z najczęściej nadawanych wojskowych odznak pamiątkowych okresu międzywojennego.
Odznaka zaprojektowana przez Henryka Nowodworskiego, redaktora gazety wojskowej "Ku chwale Ojczyzny", zawiera niezwykłą symbolikę. Jest to przede wszystkim zwycięski "Szczerbiec" - miecz koronacyjny królów polskich, dobyty częściowo (znak użycia w boju) z pochwy, ozdobionej "wstęgą o barwach narodowych", nałożony na czarny krzyż, symbolizujący pruskiego zaborcę. Na ramionach krzyża zawieszono rozerwane kajdany, oznaczające "skruszone pęta niewoli". Na pochwie umieszczono monogram z liter "WW" (Wojska Wielkopolskie).
Na patentach wręczanych osobom wyróżnionym odznaką podano (w ozdobnej winiecie ramkowej) nazwy wszystkich większych oddziałów Wojsk Wielkopolskich.
Odznaka jest do dzisiaj jednym z najważniejszych, obok Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego, symboli Powstania Wielkopolskiego 1918-1919. Przypomina nieżyjących już bohaterów walk o odzyskanie niepodległości oraz ideę ducha walki o zniesienie zaboru pruskiego.
Obecna ekspozycja jest pierwszą monograficzną prezentacją tej najpopularniejszej i najbardziej charakterystycznej odznaki nadawanej za udział w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919. Z największej w kraju kolekcji źródeł i materiałów do dziejów Powstania Wielkopolskiego i Wojsk Wielkopolskich 1918-1919, znajdującej się z Wielkopolskim Muzeum Wojskowym, wybrano znaczący zbiór odznak, legitymacji, patentów, dokumentów i fotografii oraz przedmiotów o charakterze pamiątkowym. Na wystawie pokazane są też mundury i inne znaki, wojskowe i weterańskie.
W drugiej części wystawy zaprezentowana jest kolekcja znaków, umundurowania i oporządzenia 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej im. gen. broni Józefa Dowbora-Muśnickiego, dziedziczącej tradycje części oddziałów Wojsk Wielkopolskich. Już w 1996 r. przyjęła ona wizerunek Odznaki Pamiątkowej Wojsk Wielkopolskich jako jeden ze swych głównych znaków. Obecnie  najczęściej spotykamy go na odznakach pamiątkowych i oznakach rozpoznawczych brygady, noszonych na rękawach kurtek i bluz mundurowych.
Cennym uzupełnieniem wystawy przygotowanej na bazie zbiorów własnych  Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego jest zespół obiektów z kolekcji znanego wielkopolskiego historyka-regionalisty Eligiusza Tomkowiaka.

kurator: Jarosław Łuczak
asystent: Anna Szukalska-Kuś